اختیار فروش تبعی چیست؟

لازم به ذکر است که اوراق اختیار فروش دارای دو شیوه اعمال اروپایی و آمریکایی است. در حالت اروپایی اوراق اختیار تنها در تاریخ سررسید اعمال می شوند اما در حالت آمریکایی سرمایه‌گذار در هر تاریخی تا سررسید قادر به اعمال اختیار می باشد (فرض کنید تاریخ شروع 20 اردیبهشت 99 و تاریخ اعمال 25 خرداد است، درصورتی‌که به‌صورت آمریکایی اعمال شود سرمایه‌گذار در هر تاریخی مانند 21 خرداد قادر به اعمال اختیار می باشد درحالی‌که در مدل اروپایی فقط در تاریخ سررسید یعنی 25 خرداد 99 اختیار قابل اعمال می باشد.

اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

در تعریف به طرح بیمه سهامی که توسط شرکت‌ها ارائه می‌شود اوراق اختیار تبعی می‌گویند که بر اساس آن فروشنده یا همان شرکت منتشرکننده، تعهد می‌کند تعداد مشخصی سهم را در قیمت و تاریخی از پیش تعیین‌شده از سهامدار خریداری کند. در این مقاله ابتدا خواهیم گفت که اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟ و سپس تمام جزئیات لازم در مورد این اوراق را بررسی می‌کنیم.

منظور از اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

به این دلیل به اوراق اختیار تبعی بیمه سهام گفته می‌شود زیرا که این اوراق به خریدار اجازه می‌دهد تا دارایی پایه را با توجه به قیمت سهام در زمان عرضه و قیمت اعمال بیمه کند و با این کار کسب بازدهی برای سرمایه‌گذار تضمین می‌شود.

در ایران انتشار این اوراق با سایر کشورها متفاوت است و برای خرید آن لازم است در ابتدا سهام پایه را که اختیار فروش برای آن منتشر می‌شود، در پرتفو داشته باشید. مثلا اگر اوراق اختیار فروش تبعی برای سهام شرکت سیمان فارس قرار است در ماه آینده منتشر شود شما باید سهام این شرکت را قبل از خرید اوراق آن در پرتفو خود داشته باشید.

شرکت‌های منتشرکننده اوراق تبعی قبل از فروش باید اطلاعیه عرضه و ویژگی‌های اوراق و شرایط آن را اعلام و منتشر کنند تا سهامداران نیز قبل از اقدام به خرید اوراق تبعی متعلق به هر نماد، اطلاعات آن را داشته باشند.

موضوع دیگر این که اختیار فروش از ابزارهای بازار مشتقه است و جزو ابزار پوشش ریسک به حساب می‌آید. در معامله این اوراق باید بابت موقعیت خرید اختیار معامله، مبلغی تحت عنوان هزینه اولیه پرداخت کرد.

فرایند اعمال اوراق اختیار فروش تبعی

در شرح این که اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟ باید بگوییم که فرآیند اعمال اوراق اختیار تبعی به این صورت است که زمانی که قیمت سهام در روز اعمال بیشتر از قیمت اعمال ذکر شده در اختیار فروش باشد، دارنده گواهی اختیار، قادر به اعمال آن نیست. اما چنانچه در تاریخ اعمال قیمت پایانی سهم پایه از قیمت اعمال آن کمتر باشد، برای اعمال اوراق اختیار فروش، سهامدار می‌تواند از طریق کارگزار، درخواست خود را حداکثر تا ساعت 13 روز، ارسال کند. البته کارگزار باید حداکثر 10 روز قبل از تاریخ اعمال، درخواست‌ها را از مشتریان خود دریافت کند و در روز سررسید آن‌ها را به سازمان بورس ارائه دهد.

ارائه درخواست اعمال در زمان مقرر شده، طی مراحلی انجام می‌شود. در مرحله اول سهم به همان قیمت اعمال مشخص شده، از دارنده اوراق اختیار فروش تبعی به عرضه ‌کننده آن منتقل می‌شود و در مرحله بعد تفاوت قیمت اعمال، با توجه به قیمت پایانی سهم در روز اعمال، محاسبه می‌شود تا این مابه‌التفاوت قیمت به دارنده اوراق اختیار فروش تبعی پرداخت ‌شود. گفتنی است که پرداخت به صورت نقدی یا به شکل واگذاری سهم خواهد بود.

نکات مهمی درباره اوراق اختیار فروش تبعی

برای این که به سوال اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟ پاسخی جامع و کامل بدهیم باید نکاتی چند درباره این اوراق بدانیم. ما در زیر بخشی از این نکات را آورده‌ایم.

1- دو شیوه اعمال اروپایی و آمریکایی برای اوراق اختیار وجود دارد. در حالت اعمال اروپایی دارنده آن تنها در تاریخ سررسید قادر به اعمال است اما در حالت آمریکایی سرمایه‌گذار در هر تاریخی تا زمان سررسید، می‌تواند اوراق اختیار را اعمال کند. گفتنی است که اوراق فروش تبعی که در ایران رایج است، از نوع اختیار فروش اروپایی است. بنابراین دارنده این اوراق تنها در تاریخ درج شده در برگه، می‌تواند آن را اعمال کند.

2- نکته دوم این که امکان فروش آنی اوراق اختیار فروش بعد از خرید آن وجود ندارد و این اوراق قابل معامله در بازار ثانویه نیستند بنابراین فاقد معاملات ثانویه‌اند. در واقع امکان فروش اوراق خریداری شده در طول دوره معاملاتی وجود ندارد و تنها در یک مرحله و توسط ناشر مورد معامله قرار می‌گیرند.

درصد سود و زیان خریدار در این اوراق توسط شرکت منتشر کننده مشخص نیست و نوسان‌های قیمتی سهام تا تاریخ سررسید، عامل اصلی در محاسبه سود یا ضرر خریدار است‌. این که شخص در چه قیمتی سهام پایه را خریداری و در روز اعمال به چه قیمتی آن را منتقل کرده است، درصد سود او را مشخص خواهدکرد.

3- در بررسی اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟ نکته سوم این است که خریدار اوراق اختیار فروش تبعی فقط در تاریخ اعمال، قادر به اعمال اختیار فروش خود هستند و این اوراق پس از تاریخ اعمال ارزشی نخواهد داشت. در نتیجه چنانچه تا تاریخ مشخص ‌شده از این اوراق استفاده نکنید، اوراق اعمال نشده و عرضه‌ کننده تعهدی در قبال آن نخواهد داشت.

4- مورد بعد که باید به آن دقت داشته باشید این است که مبلغی که در ازای خرید اوراق اختیار فروش تبعی پرداخت می‌شود غیر قابل بازگشت است و به تعبیری شما دارید بابت بیمه کردن سهام خود مبلغی پرداخت می‌کنید.

5- اوراق تبعی، فروش سهم را در یک قیمت عادلانه تضمین می‌کند و این مسئله به تنهایی منجر به تضمین سود سهامداران خواهد شد. همچنین شرکت‌ها با توجه به این که اوراق ابطال می‌شوند و قیمت سهام‌شان افزایش پیدا می‌کند نیاز به پرداخت وجه ندارد و این مسئله باعث می‌شود تا درآمد بیشتری برای آن‌ها شناسایی شود. بنابراین می‌توان گفت اوراق اختیار فروش تبعی نوعی معامله دو سر برد است که هم سهامدار و هم شرکت از این معامله منتفع می‌شوند.

6- به طور معمول نماد اوراق فروش تبعی با اضافه کردن حرف «ه» به بخشی از نماد سهم پایه به همراه تاریخ سرسید اوراق، ساخته می‌شود. به عنوان مثال «هصیکو 405»، نماد اوراق اختیار فروش تبعی سهم «تاصیکو» است که سرسید آن اردیبهشت ماه سال 1405 است.

7- اگر شرکت منتشرکننده اوراق اختیار فروش تبعی در پرداخت حقوق مشتری خود تاخیر یا کوتاهی داشته باشد، مبلغی تحت عنوان جریمه توسط سازمان بورس برای او در نظر گرفته شده است. این جریمه به سهامدار پرداخت می‌شود.

جمع‌بندی

در این مطلب برای این که پاسخی جامع به سوال اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟ بدهیم این اوراق را نوعی بیمه برای سهام در بازار بورس معرفی کردیم و هدف از انتشار آن‌ را کاهش ریسک سرمایه‌گذاری دانستیم. هم سهامدار و هم شرکت‌ها از این اوراق سود می‌برند و در حقیقت یک معامله دو سر برد است.

اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

یکی از مهم‌ترین بازارها برای سرمایه‌گذاری و حفظ ارزش پول در برابر تورم، بورس است. اما بسیاری از سرمایه‌گذاران از نوسانات این بازار و وجود ریسک بالا در بورس می‌ترسند. شما می‌توانید با خرید اوراق اختیار فروش تبعی، ریسک سرمایه‌گذاری در این بازار را تا حد زیادی کاهش دهید. با ما همراه شوید تا به شما بگوییم اوراق اختیار فروش تبعی چیست و نحوه اعمال آن چگونه است؟

اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

اوراق اختیار فروش تبعی از ابزارهای مشتقه بورس محسوب می‌شود. ابزاری نسبتا جدید در این بازار که با استفاده از آن می‌توانید سهام خود را در برابر نوسانات و هیجانات منفی بورس بیمه کنید.

اوراق اختیار فروش تبعی در تعریف کلی ابزاری است که به وسیله آن منتشرکننده اوراق، اختیار فروش تعداد مشخصی از سهم پایه را در زمان سررسید تعیین شده با قیمت مشخص به خریدار اوراق می‌دهد. به این معنا که خریدار حتی در صورت کاهش قیمت سهم، می‌تواند سهام مورد نظر را در تاریخ سررسید با قیمت مشخص شده در اوراق به منتشرکننده آن بفروشد و از این طریق ریسک حضور در بورس را تا حد زیادی کاهش دهد.

بنابراین اگر نرخ واحد سهم مورد نظر در تاریخ مقرر آتی کم شود، سهام‌دار با استفاده از قرارداد اختیار فروش تبعی می‌تواند اصل سرمایه خود را دریافت کند. اگر نرخ هر واحد سهم در تاریخ اعمال افزایش داشته باشد هم سهام‌دار می‌تواند بدون استفاده از اختیار فروش تبعی به سود خود دست پیدا کند. این موضوع برای سهام‌داران نوعی حاشیه امن ایجاد می‌کند که با خیال راحت به سرمایه‌گذاری در بورس بپردازند.

اوراق اختیار فروش تبعی در جهان با دو روش اروپایی و آمریکایی قابل اعمال هستند. در روش اروپایی، اوراق اختیار فروش در تاریخ سررسید اعمال می‌شوند و در شیوه آمریکایی، سرمایه‌گذار در هر تاریخی تا سررسید می‌تواند برای اعمال اوراق اقدام کند. در ایران از شیوه اروپایی استفاده می‌شود و تنها در تاریخ سررسید می‌توان برای اعمال اوراق اقدام کرد.

آشنایی با اصطلاحات اطلاعیه اوراق فروش تبعی

سهم پایه: به سهمی گفته می‌شود که اوراق اختیار فروش تبعی بر اساس آن تنظیم شده است.

قیمت اعمال: قیمتی که عرضه‌کننده در تاریخ اعمال، متعهد به تسویه آن خواهد بود.

تاریخ اعمال: به تاریخی گفته می‌شود که برای اعمال اوراق اختیار فروش تبعی در نظر گرفته می‌شود.

دوره معاملاتی: به فاصله بین اولین روز معاملاتی و آخرین روز معاملاتی اوراق اختیار فروش تبعی، دوره معاملاتی گفته می‌شود.

سقف خرید: به حداکثر تعداد اوراق اختیار فروش تبعی گفته می‌شود که اشخاص حقیقی یا حقوقی قادر به خرید آن هستند.

کل حجم عرضه: به تعداد اوراقی گفته می‌شود که عرضه‌کننده اوراق هر روز منتشر می کند.

قیمت عرضه اوراق تبعی: منظور قیمتی است که توسط ناشر اوراق در بازار فروخته می‌شود. این قیمت در هر روز بر مبنای یک فرمول مشخص محاسبه می‌شود.

فواید اختیار فروش تبعی

• استفاده از اوراق اختیار فروش تبعی، منجر به کاهش ریسک سرمایه‌گذاری و پوشش ارزش سهام سهامداران می‌شود.
• اگر ارزش سهام شرکت در راستای هیجانات منفی در بازار کاهش پیدا کند، اوراق اختیار فروش تبعی شرایط امنی را برای سرمایه‌گذاران ایجاد می‌کند.
• با وجود اوراق اختیار فروش تبعی در بازار بورس، تقاضا برای خرید سهام و اعتماد سرمایه‌گذاران بیشتر می‌شود.
• در شرایط کمتر شدن تعداد سهام از تعداد اوراق اختیار فروش تبعی، اوراق اضافه در پایان روز در صورت درخواست سهام‌دار برای فروش سهام پایه باطل می‌شوند.

معایب اختیار فروش تبعی

• عدم وجود بازار ثانوی
• مالکیت سهامدار بر سهام پایه در زمان خرید اوراق
• اعمال سقف خرید برای سهام‌دار
• اتمام تعهد عرضه‌کننده اوراق اختیار فروش تبعی بعد از تاریخ اعمال
• امکان ایجاد هیجانات مثبت قبل از تاریخ اعمال یا جلوگیری از اطلاعیه‌های منفی برای عدم کاهش قیمت سهم

نحوه اعمال اوراق اختیار فروش تبعی چگونه است؟

برای اعمال اوراق اختیار فروش تبعی، می‌توانید از یک روز کاری قبل از سررسید، مطابق با دستورالعمل معاملات این اوراق، درخواست خود را برای اعمال اوراق اختیار فروش تبعی ثبت کنید.

حداقل یک روز قبل از عرضه اوراق اختیار فروش تبعی در بازار، اطلاعیه آن منتشر می‌شود که در آن اختیار فروش تبعی چیست؟ اطلاعات مختلفی شامل دارایی پایه، عرضه‌کننده، کارگزار عرضه کننده، کل حجم عرضه، دامنه نوسان، محدودیت‌های معاملاتی، سررسید و … درج می‌شود.

نکته مهم اینکه پیش از خرید این اوراق باید ﺣﺪﺍﻗﻞ ﺑﻪ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺍﻭﺭﺍﻕ اختیار فروش تبعی، سهم پایه آن را خریده باشید. برای اعمال اوراق اختیار فروش تبعی باید حداکثر تا ساعت ۱۲ روز سررسید، درخواست‌تان را از از طریق پنل معاملاتی آنلاین خود ثبت کنید.

همانگونه که پیش از این هم اشاره کردیم، تاریخ سررسید اوراق اختیار فروش تبعی اهمیت زیادی دارد و اعمال آن‌ها تنها در تاریخ سررسید اوراق امکان‌پذیر خواهد بود. نکته مهم دیگر اینکه پس از اینکه درخواست خود را برای اعمال این اوراق در پنل معاملاتی آنلاین کارگزاری خود ثبت کردید، دیگر امکان لغو درخواست وجود ندارد.

نکات مهم در مورد ثبت درخواست اعمال اوراق اختیار فروش تبعی

1. ثبت درخواست تسویه از یک روز کاری قبل از تاریخ سررسید، تا ساعت ۱۴ روز سررسید امکان‌پذیر است.
2. تنها در صورتی که دارایی پایه در سبد دارایی شما وجود دارد، اقدام به ثبت درخواست تسویه اوراق، کنید. تنها اوراق اختیار فروش تبعی سهامدارانی که سهام پایه را تا انتهای روز سررسید نگهداری کرده باشند، قابل اعمال خواهد بود.
3. ثبت درخواست باید تنها از طریق کارگزار ناظر اوراق اختیار فروش تبعی صورت پذیرد. کارگزار ناظر این اوراق در هر نماد، همان کارگزار ناظر مشتری در سهام پایه نماد مذکور است. در صورتی که سهام پایه مشتری دارای کارگزار ناظر نباشد، امکان ثبت درخواست اعمال وجود ندارد و مشتری باید نسبت به تعیین کارگزار ناظر برای سهام پایه خود اقدام کند.
4. از یک هفته مانده به سررسید اوراق تبعی، مشتری نباید کارگزار ناظر سهام پایه‌ای که قصد اعمال آن را دارد، تغییر دهد.
5. در صورت عدم ثبت درخواست تسویه در تاریخ سررسید، اوراق تبعی منقضی می‌شود و بعد از تاریخ سررسید، این اوراق قابلیت اعمال ندارند.
6. گزینه‌های قابل انتخاب برای نوع تسویه، «فیزیکی» و «اول نقدی بعد فیزیکی» هستند. دارنده اوراق تبعی می¬تواند هر دو نوع تسویه ممکن را برای بخشی از دارایی خود در اوراق تبعی انتخاب کند. تسویه فیزیکی به معنای فروش سهام پایه به قیمت اعمال است. تسویه نقدی به معنای دریافت مابه‌التفاوت قیمت اعمال و قیمت دارایی پایه در سررسید است و سهام پایه از مالکیت فرد خارج نخواهد شد. انجام تسویه نقدی مشروط به توافق عرضه‌کننده و دارنده اوراق تبعی است. در صورتی اختیار فروش تبعی چیست؟ که دارنده اوراق تبعی نوع تسویه را «اول نقدی بعد فیزیکی» و عرضه‌کننده نیز اولویت تسویه خود را «اول نقدی بعد فیزیکی» انتخاب کند، تسویه به شکل نقدی انجام خواهد شد. در صورت عدم وجود توافق بر تسویه نقدی، تسویه به شکل فیزیکی انجام می‌شود.
7. درخواست تسویه اوراق بهتر است در حالتی که قیمت دارایی پایه در سررسید کمتر از قیمت اعمال است انجام گیرد. البته بدیهی است محدودیتی در ثبت درخواست تسویه فیزیکی برای دارندگان این اوراق وجود ندارد. انجام تسویه نقدی در تسویه «اول نقدی بعد فیزیکی» فقط در صورت پایینتر بودن قیمت پایانی سهام پایه در سررسید از قیمت اعمال انجام خواهد شد.
8. با انتخاب اعمال حداکثری- فیزیکی تمامی اوراق تبعی معتبر شخص به شکل فیزیکی تسویه خواهد شد. با انتخاب اعمال حداکثری- اول نقدی بعد فیزیکی، تمامی اوراق تبعی معتبر شخص در صورت امکان تسویه نقدی به شکل نقدی و در غیر این صورت به شکل فیزیکی تسویه خواهد شد.
9. مازاد تعداد اوراق اختیار فروش تبعی بیش از تعداد سهام پایه یا بیش از سقف قابل خرید توسط هر کد معاملاتی اعلام‌شده توسط بورس‌ها در اطلاعیه عرضه، قابل اعمال نخواهد بود.

نحوه اعمال اوراق اختیار فروش تبعی در سامانه آنلاین آگاه

شما می‌توانید به راحتی و از طریق سامانه آنلاین آگاه درخواست خود را برای اعمال اوراق اختیار فروش تبعی ثبت کنید. بازه ثبت درخواست از یک رو کاری قبل سررسید تا ساعت ۱۴ روز سررسید است.

برای درخواست اعمال، بعد از ورود به پنل کاربری خود در سامانه آنلاین آگاه طبق تصویر زیر، از منوی سمت راست بخش درخواست‌ها، گزینه «اعمال اوراق اختیار فروش تبعی» را انتخاب کنید.

با انتخاب گزینه اعمال اوراق اختیار فروش تبعی، با صفحه زیر مواجه خواهید شد که به دو بخش تقسیم شده است، بخش بالایی صفحه پروفایل اوراق اختیار فروش تبعی است که هنوز سررسید نشده‌اند. بخش پایین صفحه نیز مربوط به درخواست‌های اعمال شده توسط شما است.

در صورتی که کارگزار ناظر دارایی پایه شما کارگزاری آگاه است و دارایی قابل اعمال برای شما توسط بورس اعلام شده باشد، از ۳ روز کاری قبل از سررسید، در ستون دارایی، تعداد قابل اعمال برای شما نمایش داده می‌شود.

برای ثبت درخواست اعمال اوراق اختیار فروش تبعی، در بخش پروفایل از قسمت سمت چپ صفحه روی آیکون «درخواست اعمال» کلیک کنید تا پنجره زیر باز شود.

در این بخش در قسمت نوع درخواست، چند گزینه برای انتخاب وجود دارد. اگر گزینه «اعمال حداکثری فیزیکی» را انتخاب کنید، دیگر نیازی به پر کردن مقادیر عددی ترجیحی نیست.

حالت دیگر انتخاب گزینه «اعمال حداکثری اول نقدی بعد فیزیکی» است که باز هم مقادیر عددی برای شما غیرفعال هستند.

با انتخاب حالت سوم یعنی گزینه «بخش فیزیکی بخشی اول نقدی بعد فیزیکی»، باید در فیلدهای مشخص‌شده تعداد دارایی مورد نظر خود را برای اعمال وارد کنید.

در آخر با انتخاب گزینه «ذخیره» درخواست شما ثبت خواهد شد و می‌توانید آن را در بخش پایینی صفحه که مربوط به درخواست‌ها است، ببینید. درخواست شما تا ساعت ۱۴روز سررسید قابل ویرایش و حذف است.

در صورت اعمال اوراق اختیار فروش تبعی درخواست شما به بخش درخواست‌های پایان یافته منتقل خواهد شد. تعداد تسویه شده نقدی و فیزیکی بعد از اعمال در این قسمت به شما نمایش داده می‌شود.

تسویه اوراق اختیار فروش تبعی

تسویه اوراق اختیار فروش تبعی به دو شکل تسویه نقدی و فیزیکی انجام می‌شود. یعنی فرد برای درخواست اعمال این اوراق، می‌تواند یکی از دو نوع روش اعمال فیزیکی و نقدی را درخواست کند.

در روش تسویه نقدی اوراق اختیار فروش تبعی، ﻭﺟﻪ ﻣﻌﺎﺩﻝ با تفاوت ﻗﯿﻤﺖ اعمال و قیمت پایانی سهام پایه ﺩﺭ زمان ﺳﺮﺭﺳﯿﺪ، ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺗﯽ ﮐﻪ ﻗﯿﻤﺖ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﮐﻤﺘﺮ ﺍﺯ ﻗﯿﻤﺖ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺑﺎﺷﺪ، به دارنده اوراق از سوی عرضه‌کننده پرداخت خواهد شد.

بنابراین تسویه نقدی تنها در صورتی انجام می‌شود که در اختیار فروش تبعی چیست؟ زمان سررسید اوراق، قیمت بازار از قیمت اعمال آن‌ها کمتر باشد.

در تسویه فیزیکی اما سهام به همان قیمت اعمال اوراق خریداری می‌شود و وجه حاصل از فروش از سوی عرضه کننده به خریدار اوراق پرداخت خواهد شد. در واقع تسویه فیزیکی به معنای فروش سهام پایه با قیمت اعمال به عرضه‌کننده است. نکته مهم اینکه تسویه فیزیکی در صورت بالاتر بودن قیمت پایانی سهام پایه در سررسید از قیمت اعمال هم قابل انجام است.

شرح یک مثال از قرارداد اختیار فروش تبعی

برای فهم راحت‌تر اوراق اختیار فروش تبعی، از یک مثال استفاده می‌کنیم. یک شخص بابت ۵۰۰ هزار سهم شرکت فملی که قیمت هر واحد آن در حال حاضر ۳۲۰۰ تومان است، اختیار فروشی را به قیمت اعمال ۳۵۰۰ تومان در چهار ماه آینده خریداری کرده است. در این شرایط ۳ حالت ممکن است اتفاق بیفتد.

حالت اول: کاهش قیمت سهام در تاریخ اعمال

فرض کنید که قیمت سهام فملی در بازار به ۲۸۰۰ کاهش پیدا کرده باشد. سرمایه‌گذار تصمیم می‌گیرد که اختیار فروش خود را اعمال کند. در این حالت، عرضه‌کننده موظف است سهام را در تاریخ سررسید به قیمت ۳۵۰۰ تومان بخرد. در این حالت، سرمایه‌گذار با بیمه کردن سهام خود نه تنها ضرر نکرده است، بلکه بابت هر برگه سهم مبلغی در حدود ۳۰۰ تومان سود به دست آورده است. در حقیقت، سهامی را با قیمت ۳۲۰۰ تومان خریده و با قیمت ۳۵۰۰ تومان به فروش رسانده است.

حالت دوم: افزایش قیمت سهام در تاریخ اعمال

در نظر بگیرید که قیمت سهام فملی در بازار به ۳۶۰۰ تومان رسیده باشد. در این وضعیت شخص سرمایه گذار اوراق اختیار فروش خود را اعمال نخواهد کرد چرا که قیمت بازار از قیمت اعمال اوراقدر حالت دوم فرض کنید قیمت سهام فملی در بازار به ۳۶۰۰ تومان رسیده باشد. در این وضعیت سرمایه گذار اوراق اختیار فروش تبعی خود را به دلیل بیشتر بودن قیمت بازار از قیمت اعمال اوراق، اعمال نمی‌کند.

حالت سوم: ثابت ماندن قیمت سهام در تاریخ اعمال

در حالت آخر ممکن است قیمت سهام در بازار با قیمت اعمال برابر باشد. در این وضعیت سرمایه‌گذار سود و زیانی نخواهد کرد. در هر سه حالت، باید مبلغ ۵۰ هزار تومان هزینه خرید اوراق را در محاسبه سود و زیان لحاظ کنیم که البته تاثیر قابل توجهی ندارد. ذکر این نکته نیز لازم است که سرمایه‌گذار باید به مقدار اوراق اختیار فروش تبعی، سهام پایه در پرتفوی خود داشته باشد. برای هر کد بورسی یک محدودیت خرید اوراق در نظر گرفته می‌شود که در اطلاعیه فروش اعلام خواهد شد. همچنین سهام پایه باید تا زمان سررسید اوراق در پرتفوی بماند و امکان فروش آن وجود ندارد.

چند نکته درباره اعمال اوراق اختیار فروش تبعی

• ﻫﺮ ﻭﺭﻗﻪ اوراق اختیار فروش ﺗﺒﻌﯽ، ﻣﻌﺎﺩﻝ داشتن ﺣﻖ ﻓﺮﻭﺵ ﯾﮏ ﺑﺮﮔﻪ ﺳﻬﻢ ﭘﺎﯾﻪ ﺩﺭ ﺳﺮﺭﺳﯿﺪ با ﻗﯿﻤﺖ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻣﺸﺨﺺ است. ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺳﺮﺭﺳﯿﺪ ﻭ ﻗﯿﻤﺖ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺩﺭ ﭘﯿﺎﻡ ﻧﺎﻇﺮ ﻫﺮ ﻧﻤﺎﺩ ﻭ ﺍﻃﻼﻋﯿﻪ ﻋﺮﺿﻪ ﺍﻋﻼﻡ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
• خریدار اوراق اختیار فروش تبعی ﺑﺎﯾﺪ ﺳﻬﻢ ﭘﺎﯾﻪ ﺍﻭﺭﺍﻕ ﺭﺍ ﺣﺪﺍﻗﻞ ﺑﻪ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺍﻭﺭﺍﻕ ﺧﺮﯾﺪﺍﺭﯼ‌ﺷﺪﻩ ﺍﺯ ﻗﺒﻞ ﺗﺤﺖ ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ ﺩﺍﺷﺘﻪ باشد ﯾﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺯ برای ﺧﺮﯾﺪ ﺳﻬﻢ ﭘﺎﯾﻪ اقدام کند.
• ﻧﮕﻬﺪﺍﺭﯼ ﺳﻬﻢ ﭘﺎﯾﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺍﻭﺭﺍﻕ اختیار فروش ﺗﺒﻌﯽ ﺧﺮﯾﺪﺍﺭﯼﺷﺪﻩ ﺗﺎ ﺯﻣﺎﻥ ﺳﺮﺭﺳﯿﺪ ﺍﻭﺭﺍﻕ ﺍﻟﺰﺍﻣﯽ ﺍﺳﺖ. ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺕ ﻓﺮﻭﺵ ﺳﻬﻢ ﭘﺎﯾﻪ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥ ﺧﺮﯾﺪ ﺗﺎ ﺳﺮﺭﺳﯿﺪ، ﺍﻭﺭﺍق اختیار فروش تبعی ﻧﯿﺰ ﺍﺭﺯﺷﯽ ندارند ﻭ ﻗﺎﺑﻞ ﺍﻋﻤﺎﻝ اختیار فروش تبعی چیست؟ نیستند.
• ﺣﺪﺍﮐﺜﺮ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺍﻭﺭﺍﻕ اختیار فروش ﺗﺒﻌﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺧﺮﯾﺪ ﺑﺮﺍﯼ ﻫﺮ ﻓﺮﺩ، ﺩﺭ ﭘﯿﺎﻡ ﻧﺎﻇﺮ ﻧﻤﺎﺩ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﺧﺮﯾﺪ ﺍﻭﺭﺍﻕ ﺑﯿﺶ ﺍﺯ ﻣﯿﺰﺍﻥ ﺫﮐﺮﺷﺪﻩ ﺗﺎﯾﯿﺪ نمی‌شود ﻭ ﻋﺮﺿﻪ‌ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺗﻌﻬﺪﯼ برای ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻣﺎﺯﺍﺩ ﺍﻭﺭﺍﻕ ﺩﺭ ﺳﺮﺭﺳﯿﺪ ﻧﺪﺍﺭﺩ.
• ﺍﻭﺭﺍﻕ ﺍﺧﺘﯿﺎﺭ ﻓﺮﻭﺵ ﺗﺒﻌﯽ ﻣﻌﺎﻣﻼﺕ ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﻧﺪﺍرند ﻭ ﻗﺎﺑﻞ ﻓﺮﻭﺵ ﻧﯿستند. ﺩﺭ هنگام ﺳﺮﺭﺳﯿﺪ، صاحبان ﺍﻭﺭﺍﻕ ﺑﺎﯾﺪ ﺩﺭﺑﺎره ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺣﻖ ﻓﺮﻭﺵ ﺳﻬﻢ ﭘﺎﯾﻪ ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ ﺍﻋﻤﺎﻝ (ﺍﻋﻤﺎﻝ کردن ﺍﻭﺭﺍﻕ اختیار فروش ﺗﺒﻌﯽ) ﯾﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ نکردن ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺣﻖ ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮﯼ کنند. ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺕ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﺍﻋﻤﺎﻝ، ﻓﺮﺩ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺎﺭﮔﺰﺍﺭ خود را مطلع کند.

کلام آخر

در این مطلب به شما گفتیم اوراق اختیار فروش تبعی چیست و نحوه اعمال آن چگونه است؟ این اوراق یکی از مهم‌ترین ابزارهای کم کردن ریسک سرمایه‌ گذاری در بورس به شمار می‌روند. اوراق اختیار فروش تبعی، سهام شما را در برابر نوسانات و هیجانات منفی بازار بیمه می‌کند و در تاریخ اعمال این اوراق اگر قیمت سهم پایین‌تر از نرخ توافقی باشد، زیان شخص خریدار جبران می‌شود. برای اعمال این اوراق، می‌توانید از یک روز کاری قبل از سررسید درخواست خود را برای اعمال اوراق اختیار فروش تبعی ثبت کنید.

همه چیز درباره اوراق اختیار تبعی و فرایند اعمال آن

در حال حاضر با توجه به افزایش تورم در جامعه، شاهد سرمایه‌گذاری افراد در بخش‌های مختلف با هدف حفظ ارزش دارایی، افزایش ثروت و قدرت خرید هستیم اما بدون تردید همه بازارهای سرمایه‌گذاری با ریسک همراه هستند.

• اختیار فروش تبعی چیست؟
• فرم اطلاعیه عرضه اوراق اختیار تبعی، شامل چه مواردی است؟
• فرایند اعمال اوراق تبعی
• نکات تکمیلی در ارتباط با اوراق اختیار فروش تبعی
• جمع‌بندی

بازار بورس هم از این قاعده مستثنی نیست و دائما در حال نوسان است؛ از این‌رو سرمایه‌گذاران تمایل دارند تا با حداقل میزان ریسک، بازدهی مناسبی را به دست آورند که در این میان خرید اوراق اختیار تبعی از روش‌های موثر برای جلوگیری از ضرر و زیان سنگین به حساب می‌آید.

در حقیقت اختیار تبعی به اوراقی اطلاق می‌شود که می‌توان با استفاده از آن، سهام را بیمه کرد. چنانچه از فعالان بازار سرمایه (بورس) هستید و به سود معقول از سهام با کمترین میزان ریسک تمایل دارید، توصیه می‌کنیم مطالعه این مطلب را از دست ندهید تا اطلاعات کامل و جامعی در ارتباط با اوراق اختیار فروش تبعی به عنوان ابزاری برای بیمه سهام در اختیارتان قرار دهیم.

اختیار فروش تبعی چیست؟

اختیار فروش تبعی نوعی قرارداد است که بر اساس آن، خریدار قرارداد حق (نه الزام، اجبار و تعهد) دارد تا مقدار معینی از دارایی ذکر شده در قرارداد را با قیمت مشخص در زمان معین بفروشد. به عبارت ساده‌تر اوراق اختیار فروش نوعی طرح بیمه سهام است که توسط شرکت‌های فعال در بورس به فروش می‌رسد و بر اساس آن فروشنده (شرکت منتشر کننده) متعهد می‌شود تا تعداد معینی از سهام شرکت را به قیمت مشخص (قیمت اعمال) در زمان معین (تاریخ اعمال) از سهامدار خریداری کند.

شرکت‌های منتشرکننده اوراق تبعی پیش از فروش این اوراق باید اطلاعیه عرضه جهت اعلام عمومی ویژگی‌های آن را منتشر کنند تا سهامداران بتوانند این اطلاعیه را قبل از اقدام به خرید اوراق تبعی هر نماد مطالعه کنند. به طور کلی اوراق اختیار فروش تبعی با هدف کاهش ریسک سرمایه‌گذاری در بازار بورس، اطمینان بخشی به سهامداران در قبال ارزندگی سهم و حفظ منابع سرمایه‌گذاران منتشر می‌شوند؛ از این‌رو سهامداران می‌توانند با خرید این اوراق، سهم مورد نظر خود را در برابر کاهش قیمت بیمه و از ضرر و زیان سنگین جلوگیری کنند.

فرم اطلاعیه عرضه اوراق اختیار تبعی، شامل چه مواردی است؟

فرم اطلاعیه عرضه حداقل یک روز کاری قبل از عرضه سهام توسط سازمان بورس برای ارائه اطلاعات تکمیلی به سرمایه‌گذاران منتشر می‌شود. فرم اطلاعیه شامل موارد زیر است:

• سهم پایه (سهمی که اوراق تبعی مبتنی بر آن است.)
• نام عرضه‌کننده و کارگزار عرضه‌کننده (عرضه‌کننده‌ای که پس از اخذ مجوز با شرایط معین به عرضه اوراق اقدام می‌کند.)
• قیمت و تاریخ اعمال ( قیمتی که عرضه‌کننده متعهد می‌شود تا سهام پایه اوراق اختیار فروش تبعی را بر اساس شرایط این دستورالعمل در تاریخ معین تسویه کند.)
• کل حجم عرضه (سقف اوراق که از سوی عرضه‌‌کننده طی دوره معاملاتی عرضه می‌شود.)
• دوره معاملاتی (فاصله بین اولین روز و آخرین روز معاملاتی اوراق که در اطلاعیه عرضه ذکر شده است.)
• سررسید (آخرین روز دوره معاملاتی که پس از پایان جلسه معاملاتی آن روز، اوراق اختیار تبعی قابلیت اعمال دارد.)

فرایند اعمال اوراق تبعی

حال پس از انتشار اطلاعیه اوراق اختیار فروش تبعی توسط سازمان بورس و بهادار کشور، نوبت به اعمال آن می‌رسد. فرایند و شرایط اعمال اوراق اختیار فروش به شرح زیر خواهد بود:

• چنانچه قیمت پایانی سهم پایه در روز اعمال بزرگتر یا مساوی قیمت اعمال باشد، اوراق اختیار تبعی قابل اعمال نخواهد بود.
• چنانچه قیمت پایانی سهم پایه در روز اعمال از قیمت اعمال کمتر باشد، اوراق اختیار فروش منوط به ارائه درخواست اعمال از سوی سهامدار و از طریق کارگزار وی به بورس حداکثر تا ساعت 13 آن روز اعمال می‌شود. لازم به ذکر است که کارگزاران، می‌توانند درخواست اعمال را 10 روز قبل از تاریخ اعمال از مشتریان دریافت کرده و در روز اعمال به بورس ارائه دهند.
• چنانچه درخواست اعمال اوراق طی مهلت مقرر به بورس ارائه گردد، باید انتقال سهم به قیمت اعمال از دارنده اوراق اختیار تبعی به عرضه‌کننده آن انجام شود. همچنین پرداخت مابه التفاوت قیمت اعمال و قیمت پایانی سهم پایه باید به دارنده اوراق اختیار به صورت نقدی یا واگذاری سهم پایه از عرضه‌کننده به دارنده اوراق صورت پذیرد.

نکات تکمیلی در ارتباط با اوراق اختیار فروش تبعی

فعالان بازار سرمایه که به دنبال بیمه کردن سهام خود هستند و می‌خواهند حداقل بازدهی را به صورت کم ریسک تجربه کنند، باید پیش از خرید اوراق اختیار فروش تبعی در ارتباط با آن اطلاعات کسب کنند؛ زیرا اگر اوراق اختیار تبعی به صورت صحیح خریداری شود، می‌تواند سرمایه را بیمه کند اما خرید اشتباه آن‌ها سبب نابودی سرمایه خواهد شد. برخی از نکات تکمیلی در ارتباط با این اوراق به شرح زیر هستند:

• اوراق تبعی قابلیت معامله مجدد نداشته و تنها یکبار در زمان عرضه معامله می‌شوند.
• امکان خرید اوراق بیش از تعداد سهام پایه در اختیار سهامدار وجود ندارد. (حداکثر معادل دارایی سهامدار در سهم پایه)
• در صورت بیشتر شدن اوراق تبعی تحت مالکیت سهامدار از تعداد سهم پایه تحت مالکیت وی در پایان روز، اوراق اختیار مازاد باطل شده و عرضه‌‌کننده تعهدی نخواهد داشت.
• مبلغ پرداختی بابت خرید اوراق تبعی قابل برگشت نیست.
• هر کد سهامداری حداکثر مجاز به خرید تعداد اوراقی است که در اطلاعیه عرضه به عنوان «سقف خرید» مشخص خواهد شد.
• خریداران اوراق تبعی اختیار فروش تبعی چیست؟ تنها در تاریخ اعمال قادر به اعمال اختیار فروش خود هستند و پس از گذشت این تاریخ، اوراق تبعی اعمال نشده تلقی شده و عرضه‌کننده تعهدی نخواهد داشت.
• اوراق تبعی تنها در تاریخ سررسید قابل تسویه هستند.
• اوراق تبعی به هر قیمتی ارزش خرید ندارند؛ بنابراین افراد باید با توجه به بازده مورد انتظار خود به خرید آن‌ها اقدام کنند.

جمع‌بندی

افراد فعال در بازار سرمایه (بورس) با توجه به نوسانات همیشگی بازار، همواره به دنبال راهکاری برای بازدهی مورد انتظار با کمترین میزان ریسک هستند. در این میان خرید اوراق اختیار فروش تبعی از جمله روش‌های موثر برای جلوگیری از ضرر و زیان سنگین در بازار مطرح می‌شود که در آن فروشنده یا شرکت عرضه‌کننده متعهد خواهد شد تا تعداد مشخصی از سهام را به قیمت معین (قیمت اعمال) در زمان مشخص (تاریخ اعمال) از سهامدار خریداری کند. در واقع سهامدار با خرید اوراق اختیار تبعی، سهام خود را در برابر نوسانات شدید بازار بیمه می‌کند.

این مطلب رپرتاژ آگهی می باشد و توسط تحریریه اقتصاد آنلاین تهیه نشده است.

اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

برای رشد معاملات سهام و افزایش گردش نقدینگی، شرکت عرضه‌کننده سهام به نوعی سهام قابل عرضه خود را بیمه کرده و تضمین می‌کند در صورت پایین آمدن قیمت سهام نیز، آن‌ها را به قیمتی که تعهد کرده خریداری کند.

اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

برخی شرکت‌ها برای افزایش معاملات سهام خود، اقدام به بیمه کردن سهام منتشر شده می‌کنند که به موجب آن، شرکت‌های منتشرکننده سهام متعهد می‌شوند تعداد معینی از سهام شرکت را در تاریخی مشخص و به قیمتی مشخص، خریداری کنند. اوراقی که شرکت‌ها به عنوان بیمه سهام خود منشتر می‌کنند، اوراق اختیار فروش تبعی نامیده می‌شود.

اوراق اختیار فروش تبعی به نوعی تضمین می‌کند در صورتی که قیمت سهام کاهش یابد این کاهش قیمت تا حدودی جبران می‎‌شود.

خریدار اوراق اختیار فروش تبعی چه اختیاراتی دارد؟

خریدار اوراق اختیار فروش تبعی نیز می‌تواند در تاریخ سررسید نسبت به فروش اوراق خریداری شده خود اقدام کند.

در این معامله اگر خریدار اختیار فروش به دنبال ادامه دادن معامله خود باشد فروشنده باید تعهد خود را اجرا کند، در غیر اینصورت اگر خریدار به دنبال حق خریداری خود نباشد فروشنده ملزم به اجرای تعهدات خود نیست. براساس قانون، فروشنده اوراق اختیار فروش تبعی، شرکت عرضه‌کننده اوراق است.

چرا اوراق اختیار فروش تبعی را بیمه سهام می‌دانند؟

سرمایه‌گذاران بازار سرمایه به دنبال سود و افزایش سرمایه خود هستند. برخی اوقات سرمایه‌گذاران نسبت به شرایط بازار سهام در آینده، دچار بیم و نگرانی بوده و نمی‌دانند آیا این سهام ارزش خرید دارد یا خیر؟

برای رشد معاملات سهام و افزایش گردش نقدینگی، شرکت عرضه‌کننده سهام به نوعی سهام قابل عرضه خود را بیمه کرده و تضمین می‌کند در صورت پایین آمدن قیمت سهام نیز، آن‌ها را به قیمتی که تعهد کرده خریداری کند. تعهدی که به نوعی بیمه شدن سهام از طرف شرکت عرضه‌کننده سهام خوانده می‌شود. در چنین شرایطی اگر قیمت سهام تا زمان موعد کاهش داشته باشد، خریدار سهام می‌تواند بدون نگرانی و با قیمت مشخص شده، سهام را به خود شرکت بفروشد.

اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی شامل چه مواردی می‌شود؟

خریدار این مدل از اوراق اختیار قبل از خرید لازم است اطلاعیه عرضه اوراق را مطالعه کند. این اطلاعیه به صورت کلی شامل موارد زیر می‌شود:

• سهم پایه: فروش اوراق اختیار اختیار فروش تبعی چیست؟ فروش تبعی بر مبنای تعداد سهام خاصی صورت می‌گیرد؛ تعداد سهامی که به آن سهام پایه گفته می‌شود.
• قیمت اعمال: فروشنده یا شرکت عرضه کننده سهام متعهد می‌شود در تاریخ اعمال، سهام پایه اوراق اختیار فروش تبعی را بر مبنای قیمت اعلام شده در اطلاعیه عرضه تسویه کند.
• تاریخ اعمال: تاریخی که بر مبنای آن فروشنده یا شرکت عرضه‌کننده سهام موظف به اجرای تعهدات خود در خصوص خرید سهام خریداران است.
• دوره معاملاتی: از روز اول عرضه سهام تا روزی که فروشنده یا همان شرکت منتشرکننده سهام اقدام به خرید سهام می‌کند، دوره معاملاتی برای اوراق اختیار فروش تبعی آن سهم است.
• سقف خرید: خریداران حقیقی یا حقوقی تا تعداد مشخصی اجازه خرید سهام شرکت مذکور را خواهند داشت که در اطلاعیه عرضه به آن اشاره می‌شود.
• کل حجم عرضه: عرضه‌کننده طی دوره معاملاتی عرضه تا سقف مشخصی امکان عرضه اوراق اختیار فروش تبعی را دارد.
• حداقل حجم عرضه روزانه: حداقل عرضه اوراق اختیار فروش تبعی که توسط عرضه‌کننده در یک روز می‌تواند معامله شود.
• قیمت عرضه اوراق تبعی: بر مبنای فرمول مشخصی، قیمت اوراق تبعی منتشر شده در بازار مشخص می‌شود.

در شکل زیر می‌توانید اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی سهام شرکت فجر انرژی خلیج فارس با نماد هفجر را مشاهده کنید.

خرید اوراق اختیار فروش تبعی سودآور است؟

نکته‌ای که در خصوص اوراق اختیار فروش تبعی باید مورد توجه قرار گیرد آن است که اگر در تاریخ اعمال، قیمت سهام پایه مساوی یا بیشتر از قیمت اعمال باشد، این اوراق قابل اعمال نیست و خریدار با همان قیمت روز می‌تواند نسبت به خرید یا فروش اوراق اقدام کند.

در واقع خریدار سهام اگر سهمی را ۱۹۰۰ تومان خریده باشد و شرکت متعهد شده باشد در زمان سررسید آن را به قیمت ۲۰۰۰ تومان بخرد اما در زمان مذکور قیمت هر سهم بالاتر از ۲۰۰۰ تومان باشد، خریدار می‌تواند سهام خود را با قیمت روز بفروشد و خواهان خرید از سوی شرکت نباشد. در چنین شرایطی سرمایه‌گذار تنها مبلغ پرداخت شده بابت خرید اوراق را از دست خواهد داد که در برابر ارزش سهام ناچیز است.

در غیر این صورت و در صورتی که قیمت اعمال از قیمت روز سهام کمتر باشد، برای نمونه قیمت سهام در مثال بالا به ۱۶۰۰ تومان برسد، فروشنده یا عرضه‌کننده سهام نسبت به ایفای تعهدات خود و پرداخت نقدی یا سهامی مابه‌التفاوت قیمتی سهام مذکور اقدام می‌کند.

بر همین مبنا در تاریخ اعمال، اوراق اختیار فروش تبعی از دارنده به عرضه کننده آن منتقل می‌شود و مابه‌التفاوت قیمت اعمال و قیمت پایانی سهم پایه به دارنده اوراق اختیار فروش تبعی پرداخت می‌شود. پرداخت مابه‌التفاوت می‌تواند به صورت نقدی یا از طریق واگذاری سهام پایه صورت گیرد. در واقع باید گفت اوراق فروش تبعی به انتظارات سرمایه‌گذاران پاسخ مناسب خواهد داد.

نکته که در خصوص اوراق اختیار فروش تبعی باید دانست ،مانند سایر اوراق موجود در بازار بورس، اوراق اختیار فروش تبعی نیز قوانین مخصوص به خود را دارد از جمله:

1. اوراق تبعی تنها یک بار در زمان عرض معامله شده و قابلیت معامله مجدد را ندارد.
2. امکان خریداری بیش از تعداد سهام پایه وجود ندارد.
3. اوراق اختیار فروش‌ تبعی مازاد (تعداد سهام بیشتر از تعداد سهم پایه) باطل می‌شود.
4. سقف خرید، حداکثر مجاز خرید برای هر کد سهامداری است.
5. مبلغ پرداختی بابت خرید اوراق تبعی قابل برگشت نیست.
6. تنها در تاریخ اعمال، امکان اعمال کردن اختیار فروش اوراق تبعی امکان‌پذیر است.
7. اگر قیمت پایانی سهم در روز سررسید، بیشتر یا مساوی قیمت اعمال باشد، نیاز به ثبت درخواست نیست و به صورت خودکار اوراق اعتبار خود را از دست خواهند داد.

از کجا اوراق فروش تبعی بخریم؟

در سایت بورس اوراق بهادار تهران، نام و شرایط شرکت‌هایی که اوراق فروش تبعی عرضه می‌کنند بروزرسانی می‌شود. با مراجعه به این سایت می‌توان شرایط فروش اوراق از سوی شرکت‌های مختلف را بررسی و نسبت به سرمایه‌گذاری در شرکت‌های مذکور اقدام کرد. اگر برای سرمایه‌گذاری دچار تردید هستید و نمی‌دانید بهتر است پول خود را برای چه سهامی کنار بگذارید، پیشنهاد می‌کنیم این کار را به افراد با تجربه و خبره بسپارید.

برای مشاهده فهرست اوراق اختیار فروش تبعی که تاکنون در بازار بورس منتشر شده است می‌توانید به بخش بازار تبعی در سایت سازمان بورس که در شکل زیر مشخص است، مراجعه کنید.

اوراق اختیار فروش تبعی چیست و چه کاربردی دارد؟

اوراق اختیار فروش تبعی اوراقی است که در آن فروشنده ( شرکت منتشر کننده اوراق) متعهد می‌شود که تعداد معینی از سهام شرکت را به قیمت مشخصی که به آن “قیمت اعمال” می گویند در تاریخ معین که به آن “تاریخ اعمال” می گویند از سهامدار خریداری کند. اوراق اختیار فروش تبعی در واقع اوراقی به منزله بیمه کردن سهام سرمایه گذاران از کاهش قیمت احتمالی به حساب می آید. به زبان ساده تر اگر سهام شرکتی دارای شرایط بنیادی قوی و یا حمایت حقوقی ها باشد آن شرکت اوراق اختیار فروش را منتشر میکند و اصطلاحا کف قیمت سهم را می بندد. این نشان میدهد که شرکت به سوداوری سهام خود اعتقاد دارد و حاضر به پشتیبانی قیمتی از آن است و این امید را به سرمایه‌گذاران می‌دهد که در برخی محدوده‌های قیمتی توجیهی برای فروش سهام وجود ندارد. نکته ای که باید به خاطر داشته باشید این است که در هنگام اتخاذ موقعیت اختیار فروش تبعی، باید سهام شرکت را نیز در پرتفو داشته باشید. در این مقاله آموزشی قصد داریم در خصوص حالت های مختلف خرید و فروش اختیار صحبت کنیم.

تعریف اوراق فروش تبعی با یک مثال

شکل زیر اوراق اختیار فروش تبعی بانک پارسیان را نشان میدهد که در سایت tse.ir قرار داده اختیار فروش تبعی چیست؟ اختیار فروش تبعی چیست؟ شده است. همانطور که در شکل زیر مشاهده میکنید اوراق فروش تبعی بانک پارسیان با نماد هپارس می باشد. همانطور که در شکل مشاهده می شود برخی از اطلاعات این اطلاعیه به شرح زیر می باشد.

حداقل حجم عرضه روزانه : 100000 ورقه

کل حجم عرضه : 50 میلیون ورقه

محدودیت خرید هر کد حقیقی : 100000 ورقه

قیمت اعمال: 5920 ریال

حال قصد داریم ارزیابی کنیم که شرایط اتخاذ موقعیت در این ورقه بهادار چگونه است. فرض کنید بانک پارسیان در قیمت 5220 ریال دارای صف فروش می باشد. حال سرمایه گذار باید بررسی کند که این طرح بیمه سهام چگونه به او در خرید و فروش سهم کمک میکند. همانطور که در بالا گفته شده است قیمت اعمال 5920 ریال می باشد. یعنی اگر سرمایه گذار با قیمت امروز یعنی 5220 ریال سهم وپارس را خریداری کند و از طرف دیگر موقعیت اختیار را خریداری کند در تاریخ سر رسید یعنی 1399/12/10 بازدهی حدود 13 درصدی کسب میکند. یعنی عرضه کننده که صندوق سرمایه گذاری توسعه بازار می باشد موظف است که در تاریخ سررسید مبلغ 5920 ریال به ازای هر سهم به حساب سرمایه گذار واریز کند که البته این را هم در نظر داشته باشید که طبق اطلاعیه محدودیت خرید برای هر کد 100000 برگه می باشد.

حال اگر سرمایه گذاری قرار باشد اوراق اختیار فروش تبعی بانک پارسیان را خریداری کند اولا باید به تعدادی که مد نظرش است سهام را در پرتفو خود خریداری کند و سپس اوراق اختیار که قیمت هر واحد آن 1 ریال می باشد را بخرد. یعنی اگر شما تمایل داشته باشید 50000 سهم بانک پارسیان را بیمه کنید باید به تعداد 50000 ورقه از اوراق 1 ریالی را خریداری کنید و تا زمان سررسید این اوراق سهام را نیز در پرتفو داشته باشید.

اصطلاحات موجود در اطلاعیه اوراق اختیار فروش تبعی

سهم پایه: سهمی که اوراق اختیار فروش تبعی بر اساس آن تنظیم شده است.
قیمت اختیار فروش تبعی چیست؟ اعمال: قیمتی که عرضه کننده متعهد به تسویه آن در تاریخ اعمال می باشد.
تاریخ اعمال: تاریخی که برای اعمال اوراق اختیار فروش تبعی تعیین می شود.
دوره معاملاتی: به فاصلۀ بین اولین روز معاملاتی و آخرین روز معاملاتی اوراق اختیار فروش تبعی دوره معاملاتی می گویند.
سقف خرید: حداکثر تعداد اوراق تبعی اشخاص حقیقی یا حقوقی مجاز به خریداری آن می باشند.
کل حجم عرضه: تعداد اوراقی که از سوی عرضه‌کننده طی دوره معاملاتی در بازار عرضه خواهد شد.
حداقل حجم عرضه روزانه: تعداد اوراقی که باید توسط عرضه کننده در هر روز عرضه شود.
قیمت عرضه اوراق تبعی: قیمتی که توسط ناشر اوراق در بازار فروخته می شود را قیمت عرضه می گویند و در هر روز بر اساس فرمول مشخصی محاسبه می گردد.

شرایط مختلف سرمایه‌گذار هنگام اعمال اوراق اختیار فروش تبعی

در این بخش قصد داریم در خصوص اعمال اوراق اختیار فروش تبعی با مثال توضیح دهیم. به عنوان مثال شخصی بابت 200 سهم شرکت فارس که در حال حاضر قیمت 2500 تومان دارد اختیار فروشی را به قیمت اعمال 2300 تومان در چهار ماه آینده خریداری کرده است. پس این سرمایه‌گذار در حالت فوق هیچ سهمی از شرکت فارس را در اختیار ندارد و بابت هر سهم دارایی پایه مبلغ 200 تومان (درمجموع 40000 تومان) را به‌عنوان هزینه اولیه پرداخت میکند. حال بیاید در قیمت های مختلف وضعیت معاملاتی سرمایه گذار را بررسی کنیم.

حالت اول: قیمت سهام در تاریخ اعمال کاهش یابد

در حالت اول فرض کنید که قیمت سهام پتروشیمی خلیج فارس در بازار به 2100 تومان کاهش یابد. در این حالت سرمایه گذار اختیار فروش خود را اعمال می کند. در نتیجه سرمایه گذار می تواند 200 سهم خود را در بازار با قیمت 2100 تومان خریداری و به قیمت 2500 تومان به فروش برساند و از این معامله 80000 تومان درآمد کسب کند. اگر خاطرتان باشد در ابتدای مثال گفتیم که سرمایه گذار در ابتدا 40000 تومان به عنوان هزینه اولیه اختیار فروش را اعمال کرده است. پس سود سرمایه گذار در این حالت برابر 40000 تومان خواهد بود (40000=40000-80000) محاسبات زیر به صورت خلاصه بیان شده است.

هزینه اولیه بابت اتخاذ موقعیت خرید اختیار فروش: 40000 تومان

سود ناشی از خرید 200 سهم فارس به مبلغ 2300 تومان و فروش به قیمت اعمال 2100 تومان: 80000 تومان

سود خالص حاصل از اعمال: 40000 تومان

حالت دوم: قیمت سهم افزایش یابد

در حالت دوم فرض کنید که قیمت سهام پتروشیمی خلیج فارس در بازار به 2800 تومان افزایش یابد. در این حالت سرمایه گذار اختیار فروش خود را اعمال نمی کند چرا که متحمل زیان می شود. هزینه ای که سرمایه گذار بابت خرید اختیار متحمل می شود که 40000 تومان است.در این حالت سرمایه گذار اختیار خود را اعمال نمیکند و صرفا هزینه اتخاذ موقعیت را پرداخت میکند.

حالت سوم: قیمت سهم تغییری نکند

زمانی که قیمت سهم در بازار با قیمت اعمال برابر باشد برای سرمایه گذار سود و زیانی به همراه ندارد. در این حالت سرمایه گذار نیاز به انجام کاری ندارد و صرفا باید هزینه اولیه برای اختیار فروش تبعی را پرداخت کند. (هزینه 40000 تومانی برای اتخاذ موقعیت)

نکات کاربردی اوراق اختیار فروش تبعی

1. اختیار فروش تبعی قابلیت معامله ثانویه ندارد.
2. درصد سود و زیان با توجه به قیمت پایه در روز پایانی و قیمت اعمال تعیین میگردد.
3. امکان شناسایی سود و زیان در طی دوره تا سر رسید وجود ندارد.
4. در هنگام خرید اختیار باید حتما تعداد سهم مورد نیاز را داشته باشید. یعنی اگر قرار است 5000 اختیار بخرید پس باید 5000 سهم نیز داشته باشید.

توجه:

لازم به ذکر است که اوراق اختیار فروش دارای دو شیوه اعمال اروپایی و آمریکایی است. در حالت اروپایی اوراق اختیار تنها در تاریخ سررسید اعمال می شوند اما در حالت آمریکایی سرمایه‌گذار در هر تاریخی تا سررسید قادر به اعمال اختیار می باشد (فرض کنید تاریخ شروع 20 اردیبهشت 99 و تاریخ اعمال 25 خرداد است، درصورتی‌که به‌صورت آمریکایی اعمال شود سرمایه‌گذار در هر تاریخی مانند 21 خرداد قادر به اعمال اختیار می باشد درحالی‌که در مدل اروپایی فقط در تاریخ سررسید یعنی 25 خرداد 99 اختیار قابل اعمال می باشد.

آیا قابلیت معامله ثانویه اوراق اختیار فروش تبعی یا سهم وجود دارد؟

در پاسخ به این سوال باید گفت اگر سرمایه گذار قصد داشته باشد که اوراق اختیار فروش تبعی را خریداری کند قابلیت معاملات ثانویه برای آن وجود ندارد. روال هم به این صورت است که هر سرمایه گذاری ابتدا باید سهام پایه را خریداری کند و سپس اقدام به خرید اوراق اختیار کند و اگر به هر دلیلی مانند رشد قیمت سهم و … سرمایه گذار بخواهد سهام پایه را بفروشند اوراق اختیار نیز باطل می شود. یعنی فرض کنید که شما 20000 سهم بانک پارسیان را در قیمت 522 تومان خریداری کرده اید. پس از آن باید 20000 اوراق اختیار آن را به قیمت هر واحد یعنی 1 ریال خریداری کنید. در این شرایط اگر تا سررسید صبر کنید ( با توجه به قیمت اعمنال 5920 ریال ) بازدهی 13 درصد کسب میکنید. اما اگر قیمت بانک پارسیان افزایش یافت و به 600 تومان رسید شما میتوانید سهم را بفروشید اما اوراق اختیار خریداری شده باطل می شود.

قیمت اوراق اختیار فروش تبعی به ازای هر سهم و نحوه محاسبه سود و زیان آن

نکته ای که در خصوص قیمت اوراق اختیار معامله وجود دارد این است که قیمت مجاز خریداری این اوراق به صورت روزانه تغییر میکند که آن هم با توجه به قیمت روز سهم می باشد. یعنی سازو کار اوراق اختیار فروش تبعی به این صورت می باشد که سرمایه گذار در هر برهه زمانی برای بیمه کردن سهام خود بازدهی در حد سود بانکی (20 تا 24 درصد سالانه) دریافت کند. برای توضیح بهتر این موضوع به مثال زیر توجه کنید.

در ادامه مثال قبل فرض کنید که قیمت روز سهم بانک پارسیان 434 تومان ( 1 مهر 1399 ) و قیمت اعمال برای این اوراق در تاریخ 10 اسفند 1399 برابر 592 تومان باشد. حال اگر سرمایه گذاری سهم را خریداری کند و قصد داشته باشد در تاریخ مورد نظر اختیار خود را اعمال کند بازدهی حدود 36 درصدی کسب میکند. به همین دلیل عرضه کننده شرایطی را ایجاد می‌کند که فرصت آربیتراز را در سهم از بین ببرد و به همین دلیل قیمت مجاز هر واحد اختیار را به صورت روزانه تغییر می‌دهد. یعنی قبلا که اوراق اختیار فروش بانک پارسیان به قیمت 1 ریال ( 29 شهریور 1399 ) به فروش می رسید با کاهش هر چه بیشتر قیمت سهم، عرضه کننده قیمت مجاز را تا سقف 886 ریال ( 1 مهر 1399 ) تغییر داد. یعنی اگر سرمایه گذاری بانک پارسیان را در قیمت 4340 ریال خریداری کند باید اوراق اختیار فروش آن را در همان روز به قیمت 886 ریال خریداری کند. یعنی قیمت تمام شده هر واحد بانک پارسیان برای سرمایه گذار 5226 ریال می باشد که اگر آن را با قیمت اعمال 5920 ریالی مقایسه کنیم بازدهی حدودا 13 درصدی نصیب سرمایه گذار می شود که همان بازدهی معقول ذکر شده می باشد. حال اگر قیمت سهام شرکت نیز افزایش یابد به همین ترتیب قیمت مجاز برای اختیار فروش تبعی چیست؟ اوراق اختیار فروش تبعی کاهش می یابد و باز هم بازدهی سهم در سر رسید معقول و منطقی می شود. یعنی عرضه کننده سهم با تغییراتی که در قیمت اوراق اختیار فروش تبعی اعمال میکند فرصت کسب سود حداکثری را در سهم به حداقل ممکن که همان نرخ سود بانکی می باشد کاهش میدهد.

در خصوص خرید اوراق فروش تبعی به این نکته توجه کنید که در صورت خرید این اوراق باید سهم را از قبل در پرتفو داشته باشید و به تعداد سهمی که دارید اوراق را خریداری کنید اما اگر سهم پایه را داشته باشید و قیمت آن افزایش یافت می توانید بدون توجه به داشتن اوراق اختیار تبعی، سهم را به فروش برسانید و صرفا هزینه ابطال اوراق را پرداخت کرده اید. یعنی اگر 20000 سهم خودرو را به قیمت 300 تومان خریداری کرده باشید و اوراق اختیار فروش تبعی آن را نیز خریداری کرده باشید و پس از ان قیمت اختیار فروش تبعی چیست؟ سهم افزایش یابد و به 400 تومان برسد می توانید سهم را بفروشید و مشکلی از این بابت نیست.

سخن پایانی

راه‌اندازی طرح بیمه کردن سهام تحت عنوان اوراق اختیار فروش تبعی، طرح مناسبی در جهت کنترل کردن هیجان سرمایه‌گذاران هنگام فروش سهم در موقعیت‌های حساس و بحرانی به حساب می‌آید، اما نکته‌ای که در این بین وجود دارد، محدود بودن تعداد عرضه‌ها توسط عرضه‌کننده است؛ به‌عنوان مثال کل حجم عرضه اوراق اختیار فروش تبعی برای بانک پارسیان ۵۰ میلیون ورقه است که بسیار پایین است، چرا که تعداد کل سهام بانک پارسیان تقریبا ۱۵۶ میلیارد برگ سهم و میزان سهام شناور آن حدود ۳۱ میلیارد برگ سهم است و عرضه‌کننده تنها تعداد بسیار محدودی را قرار است بیمه کند که از این نظر بسیار نامناسب است. حال اگر شرایطی ایجاد شود که عرضه‌کننده قابلیت بیمه کردن بخش مناسبی از سهام شناور را داشته باشد می‌تواند کارآیی این طرح را در بازار افزایش دهد و رفته رفته سرمایه‌گذاران اطمینان بیشتری در خرید سهم هنگام ریزش‌های شدید قیمتی داشته باشند و همین عامل باعث کاهش هیجان فروش سهم در بازار شود. چرا که اگر قرار باشد سهام شرکت با هدف بازدهی معادل سود بانکی بیمه شود، بالطبع هیجان فروش سهم در بازار در برخی از محدوده‌های قیمتی از بین می‌رود.

در صورتی که قصد خرید کتاب های خوب و مورد تایید در حوزه بازار سرمایه را دارید از طریق لینک زیر اقدام کنید.