نحوه مدیریت ریسک در بازار ارز دیجیتال
کریپتوکارنسی ها بی ثبات هستند، به همین خاطر هنگام سرمایه گذاری خطراتی را به همراه دارد. استفاده از استراتژیهای مدیریت ریسک در بازار ارز دیجیتال، میتواند ریسک سرمایهگذاری در کریپتو را به حداقل برساند. تخصیص سرمایه به پروژههای بزرگتر و ذخیره داراییهای ایمن، میتواند خطرات مرتبط با سرمایهگذاری کریپتو را کاهش دهد. سرمایه گذاران کریپتو می توانند از تعدادی استراتژی برای به حداقل رساندن خطرات مرتبط با مشارکت در فضای ارز دیجیتال استفاده کنند.
بسیاری از ارزهای دیجیتال در هفتههای اخیر به بالاترین حد خود رسیدهاند، در حالی که حجم معاملات در طول سال افزایش یافته است. فضای نحوه مدیریت بازار خرسی کریپتو بزرگترین روند صعودی خود را تا به امروز تجربه می کند، در حالی که بسیاری بر این باورند که این چرخه می تواند حداقل برای چند ماه دیگر ادامه یابد، پیش بینی حرکت های آینده بازار غیرممکن است. در دوران اوج بازار، خوش بینی می تواند بر تصمیم گیری منطقی تأثیر بگذارد. سرمایهگذاران ممکن است وسوسه شوند که با افزایش قیمتها، استراتژیهای مدیریت ریسک در بازار ارز دیجیتال را دو برابر کنند یا از استراتژیهای مدیریت ریسک در بازار ارز دیجیتال غفلت کنند که این خود میتواند عواقب چشمگیری در طول رکود بازار داشته باشد.
استراتژی «HODL» در بازار ارز دیجیتال، که از حفظ همه سرمایهگذاریها بدون فروش حمایت میکند، ممکن است استراتژی بهینه برای همه نباشد. برای کسانی که میخواهند در بازار کریپتو موفق شوند، چندین استراتژی نحوه مدیریت بازار خرسی آزمایششده وجود دارد که میتوان از آنها برای پوشش دهی پرتفوی استفاده کرد.
میانگین کم کردن
شاید ساده ترین راه برای مدیریت ریسک در بازار ارز دیجیتال، صرفاً کسب سود باشد با این حال، ریسک در فروش وجود دارد. خروج خیلی زود از بازار، می تواند به معنای از دست دادن سودهای بزرگ در صورت ادامه روند صعودی قیمت ها باشد. اینجاست که استراتژی محبوب «میانگین کم کردن» (DCA) وارد عمل شد. منظور از DCA، خرید یا فروش تدریجی یک دارایی به جای استقرار سرمایه در یک خرید یا فروش کل دارایی فرد است. این روند به ویژه در بازارهای بی ثبات مانند ارزهای دیجیتال مفید است.
DCA به مدیریت عدم قطعیت تغییرات قیمت کمک می کند و برای تصمیم گیری در مورد زمان فروش مفید است. به جای تلاش برای شناسایی قله های بازار صعودی، می توان به سادگی با افزایش بازار، قیمت فروش را افزایش داد. هر یک از معامله گران موفق، استراتژی DCA را به شکلی به کار می برند. برخی از DCA برای خرید کریپتو با بخشی از دستمزدشان، هر ماه استفاده می کنند، در حالی که برخی دیگر ممکن است روزانه یا هفتگی خرید کنند. صرافی های متمرکز مانند Coinbase، ابزارهایی نحوه مدیریت بازار خرسی را برای به کارگیری خودکار استراتژی DCA ارائه می دهند. از لحاظ تاریخی، بازارهای خرسی کریپتو بهترین زمان را، برای انباشت دارایی ها ارائه می دهند. در مقابل، بازارهای گاوی بهترین زمانها را برای فروش ارائه کردهاند. بنابراین زمانی که ماهیت چرخهای بازار در نظر گرفته میشود، DCA برای مدیریت ریسک در بازار ارز دیجیتال، مورد استفاده قرار میگیرد.
مزرعه(Farming) و استیکینگ
با ورود دیفای و استیبل کوینها راهی برای سرمایهگذاران برای کسب بازدهی در سبد خود ارائه کرده است. نگه داشتن بخشی از داراییها در استیبل کوینها، راهی برای به دست آوردن فرصتهای کشاورزی سودآور و در عین حال کاهش موقعیت های معاملاتی نوسانات بازار را ارائه میدهد. پروتکلهای DeFi مانند Anchor و Curve Finance به ارائه بازدهی دو رقمی معروف هستند، در حالی که نرخهای ارائهشده در دیگر استخرهای نقدینگی جدیدتر میتواند بهطور قابلتوجهی بالاتر باشد (مزارع بازدهی جدیدتر نیز ریسکپذیرتر در نظر گرفته میشوند.)
قرار دادن توکن های رمزنگاری یکی دیگر از روش های موثر برای ایجاد درآمد غیرفعال است. همانطور که دارایی های سهامدار در قیمت افزایش می یابد، بازدهی نیز بیشتر می شود. در همین حال، سرمایه گذاری مایع از طریق پروژه هایی مانند Lido Finance راهی برای کسب بازدهی از طریق توکن هایی ارائه می دهد که دارایی های سهام را نشان می دهد. اگر قیمت دارایی کاهش یابد، سهامداری به دارنده این امکان را می دهد که به سود دارایی ادامه دهد.
داده های درون زنجیره ای و تحلیل تکنیکال
از آنجایی که تحلیل تکنیکال به دانش و مهارت نیاز دارد، یادگیری اصول اولیه می تواند برای کسانی که به دنبال برتری در بازار هستند مفید باشد. این بدان معنا نیست که فرد باید معاملات گران قیمت انجام دهد یا زمانی را صرف معاملات کوتاه مدت کند. با این حال، دانستن چند شاخص کلیدی مانند میانگینهای متحرک برای اطلاعرسانی تصمیمگیریهایی مانند زمان کسب سود میتواند مفید باشد. بسیاری از ابزارها همچنین راه هایی را برای تجزیه و تحلیل فعالیت های زنجیره ای مانند نهنگ و نرخ های بودجه ارائه می دهند. انواع دیگر تحلیل تکنیکال شامل یافتن "ارزش منصفانه" دارایی ها است. همچنین تحلیل تصویر کلی بازار از منظر کلان می تواند مفید باشد زیرا عوامل زیادی وجود دارد که می تواند بر بازار تأثیر بگذارد.
ذخیره سازی دارایی ها و پوشش دیفای
یکی از مهمترین روش های مدیریت ریسک در بازار ارز دیجیتال، مربوط به ذخیره سازی است. استفاده از کیف پول مناسب و محافظت از کلیدهای خصوصی بسیار مهم است. کیف پول های سرد مانند کیف پول های سخت افزاری برای بخش قابل توجهی از وجوه توصیه می شود، در حالی که کیف پول های داغ مانند MetaMask معمولا بهترین مکان برای ذخیره ارزهای دیجیتال در نظر گرفته نمی شوند.
در حالی که سرمایه گذاران اغلب دارایی هایی مانند ETH را در قراردادهای هوشمند قفل می کنند تا از فرصت های DeFi استفاده کنند، راه هایی برای محافظت در برابر هک ها و سایر خطرات وجود دارد. پروژههایی مانند Nexus Mutual که شبیه بیمه دیفای است، راههایی را برای مدیریت ریسک در بازار ارز دیجیتال، روی پرتفوی کریپتو با فروش پوشش در برابر هکهای مبادلاتی یا مشکلات قرارداد هوشمند ارائه میدهد.
ایجاد سبد یا پرتفوی سرمایه گذاری
ایجاد سبد، از دیگر جنبه های مهم مدیریت ریسک است. انتخاب دارایی هایی برای خرید و در حد چه مقداری می تواند تاثیر زیادی بر ریسک کلی یک پرتفوی داشته باشد. در نظر گرفتن میزان سرمایه گذاری در ارزهای دیجیتال نسبت به سایر دارایی ها و حساب های پس انداز بسیار مهم است. علاوه بر این، انتخاب پروژههای ارز دیجیتال مناسب برای سرمایهگذاری، بخش مهمی از مدیریت ریسک در بازار ارز دیجیتال است. به طور مشابه، برای کسانی که دارایی ها را معامله می کنند، مهم است که نسبت یک سبد را که می توان به طور فعال برای معامله استفاده کرد، متمایز کرد.
به عنوان یک قاعده کلی، ارزشِ در نظر گرفتن ارزش بازار هر دارایی، در یک سبد را دارد. در حالی که ارزهای دیجیتال اصلی مانند بیت کوین و اتریوم ناپایدار هستند، اما بسیاری از پروژههای با سقف پایینتر، ریسک کمتری دارند، چرا که نقدینگی بیشتری دارند و از اثر Lindy سود میبرند. با این حال، پروژه هایی با ارزش بازار پایین تر نیز می توانند بازده بیشتری داشته باشند. ساخت نمونه کارها در نهایت به ریسک پذیری، اهداف مالی و افق زمانی هر فرد بستگی دارد. داده های تاریخی نشان می دهد که سرمایه گذاری در پروژه های بزرگتر، می تواند در افق زمانی طولانی سودآور باشد.
ایجاد سبد یا پرتفوی، به انواع مختلفی از دارایی ها مربوط می شود. NFT امسال برای بسیاری از کلکسیونرهایی که در بازار شرکت کردند، بازده بسیار خوبی را به همراه داشت اما NFT ها نسبت به سایر توکن های رمزنگاری، نقدینگی کمتری دارند. NFT ها قابل تعویض نیستند، در حالی که دارایی هایی مانند بیت کوین و اتریوم تقریباً با قیمت یکسان در هر صرافی معامله می شوند. علاوه بر این، میتواند پیدا کردن خریدار با قیمت تعیینشده را، زمانی که علاقه در بازار کاهش مییابد دشوارتر کند. از آنجایی که NFTها یک فناوری نوظهور در فضایی نوظهور هستند، سرمایه گذاری روی آنها هنوز هم بسیار خطرناک است.
موقعیت های خرید
اختیار معامله، نوعی قرارداد مشتقه است که به خریداران این فرصت را می دهد تا یک دارایی را با قیمت تعیین شده بخرند یا بفروشند. برای کسانی که مدت زیادی از سبد ارزهای دیجیتال استفاده میکنند، موقعیت های خرید، میتواند راهی موثر برای مدیریت ریسک در بازار ارز دیجیتال باشد. اختیار فروش حق فروش دارایی را با قیمتی تعیین شده در یک بازه زمانی معین ارائه می دهد. این به سرمایه گذاران اجازه می دهد تا در صورت نزول در بازار، از سبد سهام خود با کوتاه آمدن محافظت کنند.
برعکس، اختیار معامله فرصتی را برای خرید به عنوان دارایی با قیمت تعیین شده در آینده ارائه می دهد و در واقع نوعی شرط طولانی است. اگر سرمایهگذار در صورت رکود زودتر سود کند، نگه داشتن اختیار معامله میتواند به آنها اجازه دهد تا با قیمت معینی دوباره خرید کنند، در صورتی که معتقدند بازار احتمالاً در آینده افزایش مییابد. گزینه ها محصول پیچیده ای هستند که فقط برای معامله گران و سرمایه گذاران پیشرفته توصیه می شوند اما می توانند بازدهی سودآوری را برای کاربران به همراه داشته باشند.
در نتیجه، سرمایهگذاری در رمزارزها میتواند بازدهی بزرگی را ارائه دهد. از لحاظ تاریخی، کریپتو پتانسیل بالایی را ارائه کرده است که با هیچ دارایی دیگری در جهان قابل مقایسه نیست. اگرچه اساساً پاداش بالقوه بیشتر با ریسک بیشتری همراه است. استفاده از انواع استراتژی های پوشش ریسک می تواند به کاهش ریسک و افزایش پاداش هایی که این بازار ارائه می دهد کمک کند.
بازار گاوی و خرسی در بورس چیست؟
در بازار بورس بعضی روزها با روند صعودی مواجهیم و بعضی روزهای دیگر با روند نزولی. اگر آمار بازار را بر روی یک نمودار ترسیم کنیم به شکل نمودار سینوسی در میآید، حال ممکن است نرخهای متفاوتی داشته باشند. اصطلاح گاوی و خرسی به بازاری اشاره دارد که شرایط در آن در جهت مخالف یکدیگر در حرکتند و به این دلیل معروفیت جنگ بین خرس و گاو وحشی است.
در بازار بورس اصطلاحات خاصی برای روند صعودی و نزولی وجود دارد نحوه مدیریت بازار خرسی که دانستن آن برای فعالان در این بازار ضروری است.
«گاو» و «خرس» از کجا آمدهاند؟
ریشه اصلی این دو واژه به طور قطع شناخته شده نیست، اما دو گمانه در رابطه با این مساله وجود دارد که استناد به آنها رایجتر است.
1) اولین توضیح، به نحوه جنگیدن این دو حیوان اشاره دارد. از طرفی، با توجه به اینکه گاو به هنگام حمله به دشمن، شاخهای خود را به طرف بالا میگیرد، روند صعودی بازار را گاوی مینامند. اما از سوی دیگر، خرس در مقابله با رقیب خود، پنجههایش را به سمت پایین میگیرد و با او میجنگد. برخی بر این باورند که این مساله علت استفاده از نام خرس به هنگام توصیف بازار نزولی است.
2) در گذشتهای دور، دلالانی وجود داشتند که پوست خرس میفروختند. در واقع، آنها پوست خرس را با قیمت همان روز به مشتریان پیشفروش میکردند و چون اعتقاد داشتند که قیمت آن در آینده نزدیک کاهش خواهد یافت، در موعد تحویل پوست با پرداخت مبلغی کمتر به شکارچیان، از تفاوت قیمت خرید فعلی و پیشفروش سود کسب میکردند.
این افراد به «خرسیها» شهرت یافته بودند و چون روند نزولی قیمت را پیشبینی میکردند، عدهای عقیده دارند که ریشه «بازار خرسی» از این افراد بر گرفته شده است. این مفسران در توجیه نام گاو نیز اشاره به مبارزات تاریخی گاو و خرس دارند که همواره در طول تاریخ، گاو نقطه مقابل خرس بوده است (جنگ گاو و خرس، از جمله تفریحات مردم مکزیک به شمار میآمده که هماکنون نیز در برخی نقاط دنیا این عمل انجام میگیرد و مردم شهر را به تماشای این مبارزه جذب میکند).
بازار گاوی چیست؟
بازار گاوی به بازاری گفته میشود که روند صعودی دارد. دلیل دقیقی برای این نامگذاری وجود ندارد، اما شاید بتوان گفت چون گاوها در هنگام جنگ شاخهای خود را بالا نگه میدارند، به بازارهایی با روند صعودی نیز بازار گاوی میگویند.
همانطور که گفتیم در بازارهای گاوی با نرخ صعودی مواجه هستیم این به آن معنا است که همزمان با زیاد شدن تقاضا قیمتها نیز بالا رفته است، اما در این زمان عرضه نیز کم میشود، انگار با بالا رفتن قیمتها سرمایهگذاران انتظار سود بیشتری دارند و حاضر نیستند سهامی که سودآور است را از دست بدهند.
اغلب بازارهای گاوی در شرایط آرامش و در نتیجه اوضاع خوب سیاسی و اقتصادی اتفاق میافتد. شرایطی را در نظر بگیرید که چرخ کارخانهها به خوبی نحوه مدیریت بازار خرسی میچرخد، در نتیجه فعالیتهای مفید کارخانهها سوددهی سهامشان بالا رفته، تقاضا بالا میرود و با افزایش قیمت هر سهم عرضه نیز کاهش مییابد. همان طور که گفته شد کمتر کسی حاضر میشود تا سهام ارزشمندی را از دست بدهد.
بازار خرسی چیست؟
گفته میشود اصطلاح بازار خرسی از زمانی استفاده میشود که عدهای دلال فروش پوست خرس که به «خرسیها» معروف بودند با پیشبینی آینده قیمتها که به احتمال زیاد روندی نزولی خواهند داشت، پوستها را به قیمت روز میفرختند و هنگامی که قیمتها کاهش مییافتند پولی کمتر به فروشندگان اصلی میپرداختند.
اتفاقی که در بازار سهامی که از آن به عنوان بازار خرسی یاد میکنند، به همین صورت است، یعنی نرخ بازار نزولی است و قیمتها در حال کاهش و معمولا این اتفاق در نتیجه رکود اقتصادی اتفاق میافتد. البته هر صعودی در نرخ سهام به معنای قدرت اقتصادی نیست، بلکه ممکن است کاذب باشد.
اما در مورد بازارهای خرسی باید گفت که برعکس شرایطی که در بازار گاوی با آن مواجهیم، یعنی تقاضای زیاد و عرضه کم، در اینجا تقاضا کم و عرضه زیاد است، قیمتها کاهش پیدا کرده اما رمقی در بازار برای خرید وجود ندارد. بازار خرسی شرایطی است که بورس ریزش پیدا کرده و سرمایهگذاران ضرری را متحمل شدهاند.
در بازار خرسی ارزش سهام در نتیجه تصمیمها و رفتار سرمایهگذاران کاهش پیدا میکند. به عبارت دیگر باید گفت در بازار خرسی واقعی که نزول ارزش ۲۰% یا بیشتر اتفاق بیفتد و ارزش سهام کاهش پیدا میکند و قیمت کالاها افزایش مییابد و به طور کلی شرایط اقتصادی متزلزل و ناپایدار میشود.
علاوه بر آن اوضاع به گونهای است که اغلب سرمایهگذاران از تداوم آن اطمینان دارند. در نتیجه رکود اقتصادی تعدیل نیرو، اخراج کارگران و افزایش نرخ بیکاری اتفاق میافتد.
خصوصیات بازار گاوی و بازار خرسی
عرضه و تقاضای سهام
در بازار گاوی تقاضا بسیار زیاد است و عرضه بهندرت صورت میگیرد؛ بهعبارتدیگر، سرمایهگذاران با امید به آینده رو به رشد بازار، اقدام به خرید سهام جدید میکنند و فروشندگان نیز تمایلی برای فروش ندارند (صفهای خرید سنگین در بورس ایران در حالت گاوی قابل مشاهده است). عکس این ماجرا در بازار خرسی حاکم است و عرضه افزایش و تقاضا بهشدت کاهش مییابد و حجم معاملات بهشدت افت میکند و بازار دچار رکود و تنبلی میشود(ناامیدی وصفهای فروش طولانی نشانههایی از چنین بازاری است)
روانشناسی سرمایهگذار
روند بازار و جو روانی حاکم بر سرمایهگذاران تأثیری دوجانبه بر یکدیگر دارند. برای فهم بیشتر، رابطه اقتصاد و سیاست را در نظر بگیرید، تصمیمات سیاسی روی اقتصاد جامعه تأثیرگذار است و از طرف دیگر، شرایط اقتصادی بسیاری از تصمیمات سیاسی را تحت تأثیر قرار میدهد. با این تفاسیر، در بازار گاوی، بیشتر افراد به امید کسب سود بیشتر، در بازار سرمایهگذاری میکنند، اما در بازار خرسی، جوی منفی بر بازار حاکم است و همین امر رمقی برای سرمایهگذاران بهمنظور خرید سهام جدید باقی نمیگذارد. عکس این اتفاق نیز ممکن است؛ به عبارتی، اخبار ناخوشایند میتواند منجر به بازار خرسی شود و در مقابل، اخبار خوب بازار گاوی را رقم زند.
نکته قابلتوجه در رابطه با بازار گاوی و خرسی، عدم نگاه کوتاهمدت به روند بازار است. افت قیمتها در یک روز یا یک هفته یا افزایش آنها نشان از بازار خرسی و گاوی نیست؛ بلکه آنچه نوع بازار را مشخص میکند، روند بلندمدت آن است؛ مثلا ممکن است در دو هفته اخیر روند بیانگر بازار گاوی باشد، درحالیکه طی دو سال اخیر روند بازار حاکی از بازار خرسی است.
در بازار خرسي احتمال زياندهي بالاست چراكه قیمتها مدام ارزش خود را از دست میدهند و اغلب پايان آن نيز نزديك نيست، حتي اگر به اميد بهبود وضعيت سرمایهگذاری كنيد قبل از اینکه شرايط بهتر شود شما در زیان زیادی وارد شدهاید. (چون بازار خرسی با روند نزولی و فرسایشی قیمت همراه است، نقد شوندگی سهام افت میکند و یاس و ناامیدی در بازار نیز غالب میشود).
چگونه بازار گاوی به بازار خرسی تبدیل می شود؟
زمانی که اغلب مردم در بازار باشند، بازار گاوی که یک بازار صعودی است میل زیادی برای تبدیل شدن به بازار خرسی که یک بازار نزولی است دارد به این دلیل که كه اغلب مردم كمترین میزان تحمل ریسک را دارند و ریسک گریز هستند و احتیاج دارند كه تضمینی در میان باشد تا كاری كه انجام میدهند یك سرمایهگذاری مطمئن باشد. در نهایت بیشتر آنها آخرین افرادی می باشند كه متقاعد میشوند بازار صعودی است و فرصتهای نحوه مدیریت بازار خرسی خوبی برای خرید در آن وجود دارد. جدا از این موضوع كه بازار گاوی و صعود قیمتها، نیاز به اضافه کردن پول به طور دائم توسط معاملهگرانی دارد كه خواهان خرید در قیمتهای بالاتر و بالاتر باشند. هر چقدر از عمر بازار گاوی بگذرد و قیمت بالا رود، مشخصا تعداد زیادی از معاملهگران خریدهای خود را انجام دادهاند و كمتر مشتری جدیدی باقی می ماند و در نهایت تعداد افرادی كه حاضر باشند قیمتهای بالاتری برای خرید بپردازند كمتر می شود. خریدارانی که در پایین ترین قیمت خریداری کرده اند دلشان می خواهد كه شاهد افزایش روز افزون قیمتها باشند ولی دلشان هم نمیخواهد تا با توقف رشد قیمت، خریدهایشان روی دستشان بماند بنابراین هر چقدر قیمت بالاتر رود مردد خواهند شد كه آیا زمان شناسایی سود رسیده است یا نه.
زمانی که افراد زیادی وارد بازار میشوند و بصورت دسته جمعی خرید میكنند، حرفهایها میدانند كه پایان راه نزدیك می باشد به این دلیل که حرفهایها بر خلاف مردم عادی عمل می کنند و زمانی که تعداد خریداران و حجم پولی كه باید در خرید صرف شود محدود می باشد و در نهایت زمانی فرا می رسد كه در آن هر شخصی كه قادر بوده خرید خود را انجام داده است و دیگر خریداری باقی نمانده است. در واقع تعداد خریداران و حجم پولی که باید در خرید صرف شود محدود می باشد و سرانجام نقطهای فرا خواهد رسید که در آن هر کس که میتوانسته در حکم خریدار ظاهر شود، خرید خود را انجام داده و دیگر خریداری باقی نمانده است. در این شرایط با عدم استقبال خرید قیمت سهام کاهش مییابد و نمی تواند حرکتی جز رو به پایین داشته باشد.
چطور روند تغییرات بازار را تخمین بزنیم؟
بازه زمانی طولانی نکته کلیدی برای تشخیص گاوی بودن یا خرسی بودن بازار است، تنها اینکه مثلا در مدت یک هفته تعداد زیادی سهام فروخته شده و عده زیادی پولشان را خارج کردهاند به معنای خرسی بودن بازار نیست.
اتفاقاتی که در بازه زمانی کوتاهمدت میافتد، نشاندهنده اصلاح یا روندی است که در آن زمان صورت میگرفته است. حال قضاوت شرایط بازار مبنی بر اینکه بازار گاوی است یا خرسی فقط در بلندمدت ممکن است.
هرچند همیشه هر اتفاقی را نمیتوان نتیجه یا عاملی برای گاوی بودن یا خرسی بودن بازار در نظر گرفت. ممکن است کشور درگیر رکود اقتصادی بوده باشند و حالا رو به التیام است.
تذکر:
تعیین زمان برای بازارهای گاوی یا خرسی تقریبا غیرممکن است.
مرکز آموزشی و کارآفرینی خوارزمی اصفهان در آشنایی هرچه بیشتر با اینگونه مسائل پیرامون بورس ایران در کنار شما خواهد بود و با تدارک دوره های مختلف در زمینه های گوناگون راهگشای کسب و کار شما عزیزان است.
نحوه مدیریت بازار خرسی
حتما تاکنون لفظ گاو و خرس در بازارهای مالی به گوشتان خورده است. زمانی میگویند بازار گاوی است یا بالعکس با بازاری خرسی روبروهستیم!
اما این دو لفظ به چه معناست؟
به بیان بسیار بسیار ساده زمانی که قیمتها در بازار نزولی بوده و اکثر معامله گران به دنبال فروش سهم یا دارایی خود هستند، بازار را خرسی مینامند. در حالت معکوس و هرگاه که بازار روندی صعودی داشته و اکثر افراد به دنبال خرید سهام یا دارایی جدید در بازاری خاص هستند، با بازاری گاوی روبرو هستیم.
بهترین راه برای اینکه تفاوت این دو حیوان و روند بازار در خاطرتان بماند این است که به یاد بیاورید که خرس ها اکثرا در حال دفاع کردن بوده و به سمت پایین تمایل دارند ولی در مقابل گاوها همیشه در حال حمله دیده میشوند!
در بازار گاوی چه اتفاقی میافتد؟!
وقتی با بازاری صعودی و اصطلاحا گاوی روبرو هستیم، مردم به دنبال خرید و سرمایه گذاری هستند، اعتماد به نفسشان بالا بوده و قدرت پذیرش ریسک به طور فزایندهای افزایش مییابد. این اتفاق معمولا باعث افزایش قیمت در بازار سرمایه و بورس میشود. حتی در این شرایط گاها سهام شرکتهای کوچکتر رشد کرده و برعکس ممکن است باعث کاهش قیمت سهام شرکتهای بزرگتر شود. چون قدرت ریسک بالا رفته و خریدها اکثرا بدون تحلیل اتفاق میافتد.
در بازار خرسی چه اتفاقی میافتد؟
در بازار خرسی، حالتی کاملا معکوس بازار گاوی را پیش روی داریم. روند کلی بازار نزولی بوده و معامله گران در حال فروش سهام یا دارایی خود هستند. در این شرایط نیز گاها تصمیمات عقلانی نبوده و افراد با رویت حجم فروش و عرضه در دیگر نمادها یا سهام، هیجانی شده و اقدام به فروش و عرضه سنگین دارایی خود مینمایند. در این شرایط خاص وظیفه بازارگردانها بسیار مهم بوده تا بتوانند جلو افت قیمت سنگین سهام خود را گرفته و البته باعث تعادل بیشتر در بازار شوند.
نکته مهم در تشخیص روند بازار این است که روند بازار به طور کلی از این طریق مشخص میشود. آگاهی از روند بازار، میتواند به شما کمک کند تا بهترین تصمیم را در مورد نحوه مدیریت ریسک بگیرید و درک بهتری از زمان ورود و خروج به معاملات خود داشته باشید.
بازار گاوی و خرسی در بورس چیست؟
در بازار بورس بعضی روزها با روند صعودی مواجهیم و بعضی روزهای دیگر با روند نزولی. اگر آمار بازار را بر روی یک نمودار ترسیم کنیم به شکل نمودار سینوسی در میآید، حال ممکن است نرخهای متفاوتی داشته باشند. اصطلاح گاوی و خرسی به بازاری اشاره دارد که شرایط در آن در جهت مخالف یکدیگر در حرکتند و به این دلیل معروفیت جنگ بین خرس و گاو وحشی است.
در بازار بورس اصطلاحات خاصی برای روند صعودی و نزولی وجود دارد که دانستن آن برای فعالان در این بازار ضروری است.
«گاو» و «خرس» از کجا آمدهاند؟
ریشه اصلی این دو واژه به طور قطع شناخته شده نیست، اما دو گمانه در رابطه با این مساله وجود دارد که استناد به آنها رایجتر است.
1) اولین توضیح، به نحوه جنگیدن این دو حیوان اشاره دارد. از طرفی، با توجه به اینکه گاو به هنگام حمله به دشمن، شاخهای خود را به طرف بالا میگیرد، روند صعودی بازار را گاوی مینامند. اما از سوی دیگر، خرس در مقابله با رقیب خود، پنجههایش را به سمت پایین میگیرد و با او میجنگد. برخی بر این باورند که این مساله علت استفاده از نام خرس به هنگام توصیف بازار نزولی است.
2) در گذشتهای دور، دلالانی وجود داشتند که پوست خرس میفروختند. در واقع، آنها پوست خرس را با قیمت همان روز به مشتریان پیشفروش میکردند و چون اعتقاد داشتند که قیمت آن در آینده نزدیک کاهش خواهد یافت، در موعد تحویل پوست با پرداخت مبلغی کمتر به شکارچیان، از تفاوت قیمت خرید فعلی و پیشفروش سود کسب میکردند.
این افراد به «خرسیها» شهرت یافته بودند و چون روند نزولی قیمت را پیشبینی میکردند، عدهای عقیده دارند که ریشه «بازار خرسی» از این افراد بر گرفته شده است. این مفسران در توجیه نام گاو نیز اشاره به مبارزات تاریخی گاو و خرس دارند که همواره در طول تاریخ، گاو نقطه مقابل خرس بوده است (جنگ گاو و خرس، از جمله تفریحات مردم مکزیک به شمار میآمده که هماکنون نیز در برخی نقاط دنیا این عمل انجام میگیرد و مردم شهر را به تماشای این مبارزه جذب میکند).
بازار گاوی چیست؟
بازار گاوی به بازاری گفته میشود که روند صعودی دارد. دلیل دقیقی برای این نامگذاری وجود ندارد، اما شاید بتوان گفت چون گاوها در هنگام جنگ شاخهای خود را بالا نگه میدارند، به بازارهایی با روند صعودی نیز بازار گاوی میگویند.
همانطور که گفتیم در بازارهای گاوی با نرخ صعودی مواجه هستیم این به آن معنا است که همزمان با زیاد شدن تقاضا قیمتها نیز بالا رفته است، اما در این زمان عرضه نیز کم میشود، انگار با بالا رفتن قیمتها سرمایهگذاران انتظار سود بیشتری دارند و حاضر نیستند سهامی که سودآور است را از دست بدهند.
اغلب بازارهای گاوی در شرایط آرامش و در نتیجه اوضاع خوب سیاسی و اقتصادی اتفاق میافتد. شرایطی را در نظر بگیرید که چرخ کارخانهها به خوبی میچرخد، در نتیجه فعالیتهای مفید کارخانهها سوددهی سهامشان بالا رفته، تقاضا بالا میرود و با افزایش قیمت هر سهم عرضه نیز کاهش مییابد. همان طور که گفته شد کمتر کسی حاضر میشود تا سهام ارزشمندی را از دست بدهد.
بازار خرسی چیست؟
گفته میشود اصطلاح بازار خرسی از زمانی استفاده میشود که عدهای دلال فروش پوست خرس که به «خرسیها» معروف بودند با پیشبینی آینده قیمتها که به احتمال زیاد روندی نزولی خواهند داشت، پوستها را به قیمت روز میفرختند و هنگامی که قیمتها کاهش مییافتند پولی کمتر به فروشندگان اصلی میپرداختند.
اتفاقی که در بازار سهامی که از آن به عنوان بازار خرسی یاد میکنند، به همین صورت است، یعنی نرخ بازار نزولی است و قیمتها در حال کاهش و معمولا این اتفاق در نتیجه رکود اقتصادی اتفاق میافتد. البته هر صعودی در نرخ سهام به معنای قدرت اقتصادی نیست، بلکه ممکن است کاذب باشد.
اما در مورد بازارهای خرسی باید گفت که برعکس شرایطی که در بازار گاوی با آن مواجهیم، یعنی تقاضای زیاد و عرضه کم، در اینجا تقاضا کم و عرضه زیاد است، قیمتها کاهش پیدا کرده اما رمقی در بازار برای خرید وجود ندارد. بازار خرسی شرایطی است که بورس ریزش پیدا کرده و سرمایهگذاران ضرری را متحمل شدهاند.
در بازار خرسی ارزش سهام در نتیجه تصمیمها و رفتار سرمایهگذاران کاهش پیدا میکند. به عبارت دیگر باید گفت در بازار خرسی واقعی که نزول ارزش ۲۰% یا بیشتر اتفاق بیفتد و ارزش سهام کاهش پیدا میکند و قیمت کالاها افزایش مییابد و به طور کلی شرایط اقتصادی متزلزل و ناپایدار میشود.
علاوه بر آن اوضاع به گونهای است که اغلب سرمایهگذاران از تداوم آن اطمینان دارند. در نتیجه رکود اقتصادی تعدیل نیرو، اخراج کارگران و افزایش نرخ بیکاری اتفاق میافتد.
خصوصیات بازار گاوی و بازار خرسی
عرضه و تقاضای سهام
در بازار گاوی تقاضا بسیار زیاد است و عرضه بهندرت صورت میگیرد؛ بهعبارتدیگر، سرمایهگذاران با امید به آینده رو به رشد بازار، اقدام به خرید سهام جدید میکنند و فروشندگان نیز تمایلی برای فروش ندارند (صفهای خرید سنگین در بورس ایران در حالت گاوی قابل مشاهده است). عکس نحوه مدیریت بازار خرسی این ماجرا در بازار خرسی حاکم است و عرضه افزایش و تقاضا بهشدت کاهش مییابد و حجم معاملات بهشدت افت میکند و بازار دچار رکود و تنبلی میشود(ناامیدی وصفهای فروش طولانی نشانههایی از چنین بازاری است)
روانشناسی سرمایهگذار
روند بازار و جو روانی حاکم بر سرمایهگذاران تأثیری دوجانبه بر یکدیگر دارند. برای فهم بیشتر، رابطه اقتصاد و سیاست را در نظر بگیرید، تصمیمات سیاسی روی اقتصاد جامعه تأثیرگذار است و از طرف دیگر، شرایط اقتصادی بسیاری از تصمیمات سیاسی را تحت تأثیر قرار میدهد. با این تفاسیر، در بازار گاوی، بیشتر افراد به امید کسب سود بیشتر، در بازار سرمایهگذاری میکنند، اما در بازار خرسی، جوی منفی بر بازار حاکم است و همین امر رمقی برای سرمایهگذاران بهمنظور خرید سهام جدید باقی نمیگذارد. عکس این اتفاق نیز ممکن است؛ به عبارتی، اخبار ناخوشایند میتواند منجر به بازار خرسی شود و در مقابل، اخبار خوب بازار گاوی را رقم زند.
نکته قابلتوجه در رابطه با بازار گاوی و خرسی، عدم نگاه کوتاهمدت به روند بازار است. افت قیمتها در یک روز یا یک هفته یا افزایش آنها نشان از بازار خرسی و گاوی نیست؛ بلکه آنچه نوع بازار را مشخص میکند، روند بلندمدت آن است؛ مثلا ممکن است در دو هفته اخیر روند بیانگر بازار گاوی باشد، درحالیکه طی دو سال اخیر روند بازار حاکی از بازار خرسی است.
در بازار خرسي احتمال زياندهي بالاست چراكه قیمتها مدام ارزش خود را از دست میدهند و اغلب پايان آن نيز نزديك نيست، حتي اگر به اميد بهبود وضعيت سرمایهگذاری كنيد قبل از اینکه شرايط بهتر شود شما در زیان زیادی وارد شدهاید. (چون بازار خرسی با روند نزولی و فرسایشی قیمت همراه است، نقد شوندگی سهام افت میکند و یاس و ناامیدی در بازار نیز غالب میشود).
چگونه بازار گاوی به بازار خرسی تبدیل می شود؟
زمانی که اغلب مردم در بازار باشند، بازار گاوی که یک بازار صعودی است میل زیادی برای تبدیل شدن به بازار خرسی که یک بازار نزولی است دارد به این دلیل که كه اغلب مردم كمترین میزان تحمل ریسک را دارند و ریسک گریز هستند و احتیاج دارند كه تضمینی در میان باشد تا كاری كه انجام میدهند یك سرمایهگذاری مطمئن باشد. در نهایت بیشتر آنها آخرین افرادی می باشند كه متقاعد میشوند بازار صعودی است و فرصتهای خوبی برای خرید در آن وجود دارد. جدا از این موضوع كه بازار گاوی و صعود قیمتها، نیاز به اضافه کردن پول به طور دائم توسط معاملهگرانی دارد كه خواهان خرید در قیمتهای بالاتر و بالاتر باشند. هر چقدر از عمر بازار گاوی بگذرد و قیمت بالا رود، مشخصا تعداد زیادی از معاملهگران خریدهای خود را انجام دادهاند و كمتر مشتری جدیدی باقی می ماند و در نهایت تعداد افرادی كه حاضر باشند قیمتهای بالاتری برای خرید بپردازند كمتر می شود. خریدارانی که در پایین ترین قیمت خریداری کرده اند دلشان می خواهد كه شاهد افزایش روز افزون قیمتها باشند ولی دلشان هم نمیخواهد تا با توقف رشد قیمت، خریدهایشان روی دستشان بماند بنابراین هر چقدر قیمت بالاتر رود مردد خواهند شد كه آیا زمان شناسایی سود رسیده است یا نه.
زمانی که افراد زیادی وارد بازار میشوند و بصورت دسته جمعی خرید میكنند، حرفهایها میدانند كه پایان راه نزدیك می باشد به این دلیل که حرفهایها بر خلاف مردم عادی عمل می کنند و زمانی که تعداد خریداران و حجم پولی كه باید در خرید صرف شود محدود می باشد و در نهایت زمانی فرا می رسد كه در آن هر شخصی كه قادر بوده خرید خود را انجام داده است و دیگر خریداری باقی نمانده است. در واقع تعداد خریداران و حجم پولی که باید در خرید صرف شود محدود می باشد و سرانجام نقطهای فرا خواهد رسید که در آن هر کس که میتوانسته در حکم خریدار ظاهر شود، خرید خود را انجام داده و دیگر خریداری باقی نمانده است. در این شرایط با عدم استقبال خرید قیمت سهام کاهش مییابد و نمی تواند حرکتی جز رو به پایین داشته باشد.
چطور روند تغییرات بازار را تخمین بزنیم؟
بازه زمانی طولانی نکته کلیدی برای تشخیص گاوی بودن یا خرسی بودن بازار است، تنها اینکه مثلا در مدت یک هفته تعداد زیادی سهام فروخته شده و عده زیادی پولشان را خارج کردهاند به معنای خرسی بودن بازار نیست.
اتفاقاتی که در بازه زمانی کوتاهمدت میافتد، نشاندهنده اصلاح یا روندی است که در آن زمان صورت میگرفته است. حال قضاوت شرایط بازار مبنی بر اینکه بازار گاوی است یا خرسی فقط در بلندمدت ممکن است.
هرچند همیشه هر اتفاقی را نمیتوان نتیجه یا عاملی برای گاوی بودن یا خرسی بودن بازار در نظر گرفت. ممکن است کشور درگیر رکود اقتصادی بوده باشند و حالا رو به التیام است.
تذکر:
تعیین زمان برای بازارهای گاوی یا خرسی تقریبا غیرممکن است.
مرکز آموزشی و کارآفرینی خوارزمی اصفهان در آشنایی هرچه بیشتر با اینگونه مسائل پیرامون بورس ایران در کنار شما خواهد بود و با تدارک دوره های مختلف در زمینه های گوناگون راهگشای کسب و کار شما عزیزان است.
بازار گاوی (Bull Market) چیست و چگونه آن را تشخیص دهیم؟
بازار گاوی حالتی است که در آن قیمتها یا صعودی هستند یا انتظار داریم در آینده نزدیک صعود کنند. اصطلاح “بازار گاوی” اغلب برای اشاره به بازار سهام استفاده میشود، اما میتواند برای هر دارایی قابل معامله، مانند اوراق قرضه، املاک و مستغلات، ارزها و کامودیتیها به کار رود.
ازآنجاکه قیمت اوراق بهادار بهطور مداوم افزایش و کاهش مییابد، اصطلاح “بازار گاوی” معمولاً برای دورههای طولانی، که بخش بزرگی از بازار در حال صعود است، استفاده میشود. بازارهای گاوی میتوانند ماهها یا حتی سالها ادامه داشته باشند.
- بازار گاوی دورهای است که قیمت اوراق بهادار و داراییها بهصورت مداوم افزایش مییابند.
- تعریف پذیرفتهشده برای بازار گاوی صعود ۲۰ درصدی قیمتها بین دو موج نزولی ۲۰ درصدی است.
- معامله گران از استراتژیهایی نظیر افزایش حجم خرید و نگهداری یا خرید در اصلاحات، برای کسب سود در چنین بازاری استفاده میکنند.
درک بازار گاوی
مشخصه اصلی این بازار خوشبینی، اعتماد سرمایهگذاران و انتظار صعود قیمت برای طولانیمدت است. پیشبینی تغییر روند در بازارها بسیار دشوار است. بخشی از این دشواری به علت نقش پررنگ تأثیرات روانی و سفتهبازی در معاملات است.
معیار مشخصی برای شناسایی بازار گاوی وجود ندارد. شاید رایجترین تعریف بازار گاوی صعود ۲۰ درصدی قیمت، قبل و بعد از افتی به همین میزان باشد. پیشبینی بازار گاوی بسیار دشوار است و تحلیلگران معمولا پس از وقوع میتوانند متوجه آن شوند. بین سالهای ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۷ بازار گاوی قابلتوجهی در SP500 رخ داد. این شاخص در آن زمان پس از افت اولیه، صعودی چشمگیر داشت. پس از این صعود، تحت تاثیر بحران مالی سال ۲۰۰۸ دوباره سقوط کرد.
ویژگیها
بازار گاوی معمولا در اقتصادی که در حال رشد است یا در اقتصادی قدرتمند رخ میدهد. چنین بازاری با رشد تولید ناخالص داخلی (GDP)، کاهش بیکاری و افزایش سود شرکتها همزمان است. در این دوره اعتماد سرمایهگذاران نیز افزایش مییابد. سنتیمنت بازار و تقاضا برای سهام در بازار گاوی مثبت هستند. همچنین میزان عرضههای اولیه در چنین بازاری بیشتر خواهد شد.
تشخیص برخی از عوامل فوق راحت است. برای مثال تشخیص میزان سودآوری شرکتها و نرخ بیکاری آسان است اما تفسیر سنتیمنت کلی امری دشوار است. تعادل عرضه و تقاضا سهام به سمت تقاضا سنگینی میکند. سرمایهگذاران تشنه خرید هستند و کمتر کسی در سمت فروشندهها میایستد. در بازار گاوی سرمایهگذاران بیشتری برای کسب سود در بازار شرکت میکنند.
بازار گاوی در برابر بازار خرسی
نقطه مقابل بازار گاوی، بازاری خرسی است که در آن قیمتها نزولی بوده و همه نسبت به بازار بدبین هستند. اصطلاحات گاو و خرس برای توصیف حالات بازار از نحوه حمله این حیوانات گرفتهشده است. حرکت رو به بالای شاخ گاو و حرکت رو به پایین پنجههای خرس منشأ این نامگذاری است. اگر روند صعودی باشد بازار گاوی و اگر روند نزولی باشد بازار خرسی است.
بازارهای خرسی و گاوی اغلب با چرخههای اقتصادی هماهنگ هستند و از چهار مرحله تشکیل میشوند: صعود، اوج، ریزش و کف سازی. بازار گاوی اغلب نشانهای پیشرو از توسعه اقتصادی است. از آنجایی که احساسات عموم محرک اصلی وضعیت آینده سهام است، بازار معمولا قبل از انتشار دادههای کلان اقتصادی، نظیر رشد تولید ناخالص داخلی، شروع به رشد میکند. بازار خرسی نیز قبل از انقباض اقتصادی آغاز میشود. با نگاهی به رکودهای اقتصادی ایالاتمتحده میتوان دریافت که بازار سهام چندین ماه قبل از کاهش GDP شروع به ریزش کردهاند.
چگونه از بازار گاوی کسب سود کنیم؟
برای کسب سود باید قبل از افزایش قیمتها خرید خود را کامل کرده و در نزدیکی قله از بازار خارج شد. هرچند تعیین کف و سقف کار بسیار دشواری است اما با تحمل ضرری اندک و موقت میتوان آن را عملی کرد. در ادامه به چند استراتژی برجسته مورداستفاده در بازارهای گاوی میپردازیم. از آنجایی که ارزیابی وضعیت بازار همواره کار دشواری است، این استراتژیها نیز بدون ریسک نیستند.
خرید و نگهداری
یکی از اساسیترین استراتژیهای سرمایهگذاری خرید سهام و نگهداری آن تا زمان فروش است. این استراتژی لزوما با اعتماد سرمایهگذار مرتبط است چراکه اگر انتظار افزایش قیمت از سهمی نداشته باشید چرا باید آن را نگهدارید؟ به همین دلیل، خوشبینی موجود در بازارهای گاوی به تقویت رویکرد خرید و نگهداری کمک میکند.
افزایش حجم خرید و نگهداری
این استراتژی تغییری کوچک در استراتژی قبل داده است و شخص باید ریسک بیشتری متحمل شود. در این استراتژی شما میتوانید تا زمانی که قیمت دارایی در حال صعود است، به حجم معامله خود اضافه کنید. یک روش رایج برای افزایش حجم این است که با افزایش قیمت به مقداری مشخص شما باید مقداری را که از پیش تعیین نحوه مدیریت بازار خرسی کردهاید، به دارایی خود اضافه کنید.
اضافه کردن در اصلاحات قیمتی
اصلاح دورهای کوتاه است که روند دارایی در آن معکوس میشود. حتی در بازاری گاوی نیز صعود قیمت بدون استراحت غیرممکن است و با حفظ روند کلی در دورههایی کوتاه قیمت افت میکند. برخی سرمایهگذاران منتظر این اصلاحات میمانند تا وارد بازار شوند. استدلال پشت این استراتژی این است که بازار گاوی ادامه خواهد داشت و افت سهم موردنظر در اصلاح فرصت مناسبی برای ورود است.
معامله با تمامی سوئینگها
شاید تهاجمیترین روش سرمایهگذاری در بازارهای گاوی این روش باشد. سرمایهگذار با بهره از این روش تمام نوسانات بازار را فرصت معامله میداند و با استفاده از فروش استقراضی و سایر روشها از تمام تحرکات بازار گاوی به کسب سود میپردازد.
چند نمونه واقعی
قویترین بازار گاوی در تاریخ مدرن آمریکا پس از پایان دوره رکود تورمی در سال ۱۹۸۲ آغاز شد و با شروع بحران دات کام در سال ۲۰۰۰ به پایان رسید. در طول این بازار گاوی سکولار (بازار سکولار بازاری است که محرک بنیادیاش برای مدتزمانی طولانی تغییر نمیکند) میانگین صنعتی داوجونز (DJIA) بهطور متوسط سالانه ۱۵% رشد داشت. شاخص NAZDAQ از سال ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۰ پنج برابر شد و از ۱۰۰۰ به ۵۰۰۰ رسید. پس از سالهای ۱۹۸۲ تا ۲۰۰۰ بازار به مدت ۹ سال، تا سال ۲۰۰۹ به دنبال تثبیت جایگاهش بود و بهطور متوسط سالانه بازدهی ۶.۲-% داشت. بااینوجود پس از سال ۲۰۰۹ بازهم به مدت ۱۰ سال بازاری گاوی داشتیم. این بازار گاوی که به اعتقاد تحلیل گران از ۹ مارس ۲۰۰۹ شروع شد عمدتا تحت رهبری سهام تکنولوژیک این مسیر را طی کرد.
چرا به افزایش قیمتها بازار گاوی میگوییم؟
یک علت که پیشتر هم به اشاره شد نحوه حمله گاو است. اما برخی به نمایشنامه شکسپیر اشاره میکنند که در مورد نبرد گاو و خرس است. در “مکبث”، شخصیت نامآور نگونبخت، زمانی که دشمنانش او را به چوب بستهاند میگوید «مانند خرس، باید در ادامه مسیر بجنگم». یا در “هیجان زیاد برای هیچ”، گاو جانوری وحشی اما نجیب است. توضیحات دیگری نیز وجود دارد که به ذکر آنها نمیپردازیم.
آیا در حال حاضر در بازاری گاوی هستیم؟
بهطورکلی اگر بازاری از کف خود در کوتاهمدت ۲۰ درصد رشد کند به آن بازار گاوی گفته میشود. از زمان سقوط بازارهای مالی در سالهای ۲۰۰۹-۲۰۰۸ بازار سهام صعودی قدرتمند داشته و در این ۱۰ سال به سقفهای جدیدی دستیافته است (علیرغم اصلاحات شدیدی نحوه مدیریت بازار خرسی که در طول مسیر داشت).
بازار گاوی اغلب شانهبهشانه با اقتصادی قوی، استوار و در حال رشد بهپیش میرود. انتظارات آتی از سود شرکتها و توانایی آنها در ایجاد جریانهای نقدی قیمت سهم را مشخص میکند. رشد تولیدات، نرخ اشتغال خوب و تولید ناخالص داخلی رو به بالا همگی منجر به رشد اقتصادی خواهند شد و در افزایش قیمت بازار سهام منعکس میشوند. نرخ بهره و مالیات پایین هم عامل مثبتی در سودآوری شرکتها هستند.
در دوران سخت اقتصادی نظیر رکود یا افزایش بیکاری، صعود قیمتها در بازار سهام با مشکل مواجه میشود. همچنین رکود با چرخش منفی اعتماد سرمایهگذاران و مصرفکنندگان همراه است که این خود به ترس و عدم ریسکپذیری موجود دامن میزند.
برای پیگیری اخبار روز و فوری فارکس و بازارهای جهانی به کانال تلگرام UtoFX بپیوندید.
دیدگاه شما