تعریف خروج نقدینگی

خیابان فردوسی امروز هم معاملات خود را با ثبات قیمت ادامه داد، البته کاهش نرخ ارز، امروز شامل حال بازار نشده و قیمت‌ها با روند روز گذشته به ثبت رسیده اند.

جریانات نقدی

هر کارآفرین باید بداند که جریان نقدینگی کسب و کار وی چقدر است زیرا این موضوع حیاتی ترین بخش از موتور مالی کسب و کار در نظر گرفته می شود. اما امروزه شاهد هستیم که بسیاری از کارآفرینان از جریان مالی کسب و کار خود خبر ندارند.

اگر یک مدیر مالی یا یک کارآفرین نتواند گردش مالی خود را مدیریت کند، در واقع کسب و کار وی نمی تواند مدت زیادی دوام بیاورد و زنده بماند. طبق تحقیقات صورت گرفته، 82 درصد از مشاغلی که ب شکست رو به رو می شوند، علت شکست آنها مشکلات مالی بوده است.

تحلیل جریان نقدی:

وضعیت جریان نقدی (Cash flow) نشان دهنده این است که یک شرکت چگونه سرمایه خود را صرف می کند و این سرمایه از کجا به شرکت وارد می شود. در واقع وضعیت جریان نقدی مبین کل نقدینگی می باشد که یک شرکت از طریق فعالیت ها و منابع سرمایه گذاری خارجی خود کسب می کند.

همان گونه که نقدینگی خروجی سرمایه ای است که برای فعالیت های کسب و کار سرمایه گذاری در یک بازه‌ مشخص پرداخت شده است، لذا در این مقاله به گزارش صورت جریان نقدی و کمک آن در تحلیل شرکت مناسب برای سرمایه گذاری پرداخته می شود.

صورت جریان نقدی:

صورت جریان نقدی دارای سه بخش (در ایران پنج بخش) مجزا می باشد که هریک از آنها به یکی از اجزا زیر اشاره دارد:

• عملکرد (فعالیت عملیاتی)
• سرمایه گذاری
• تامین مالی شرکت در فعالیت های تجاری

جریان نقدی از طریق عملکرد یا عملیات شرکت:

بخشی از میزان نقدینگی شرکت که از طریق وضعیت درآمدی ایجاد می گردد، از طریق دیدگاه تعهدی گزارش می شود که موارد زیر در این بخش قرار می گیرند:

• حساب های دریافتنی (accounts receivables)
• حساب های پرداختنی (accounts payable)
• مالیات پرداختنی درآمد (income taxes payable)

جریان نقدی از طریق فعالیت های تامین مالی:

در این بخش، بدهی ها و معاملات انجام شده گزارش می شوند. در این بخش، هر گونه جریان نقدی شامل پرداخت سود سهم، بازخرید یا فروش سهم و اوراق قرضه می توانند به عنوان جریانات نقدی برای فعالیت های تامین مالی شرکت مورد نظر، قرار گیرند.

همچنین جریان نقدینگی که از طریق دریافت وام یا پرداخت بدهی صورت گیرد نیز در این بخش ثبت می گردد. در نتیجه برای سرمایه گذار هایی که شرکت های پرداخت کننده سود (DPS) بالا را ترجیح می دهند، این بخش بسیار مهم می باشد. زیرا این بخش نشان دهنده میزان سود نقدی پرداخت شده برای سهامداران، از نقدینگی پرداخت می شود و از درآمد خالص استفاده نمی گردد.

تجزیه و تحلیل جریان نقدی:

جریان نقدی هر کسب و کار و شرکتی می تواند به وسیله اعدادی که وضعیت جریان نقدی را به عنوان فعالیت های عملیاتی می شناسند، ایجاد گردد. مثلا بیشتر مدیران مالی حرفه ای، جریان نقدی شرکت را مجموع درآمد های خالص آن بعلاوه استهلاک آن (هزینه های غیر نقدی در صورت سود و زیان) در نظر می گیرند.

در صورتی که تحلیل جریان نقدی می تواند نسبت هایی را برآورد نماید که می توانند نقطه شروع خوبی برای یک سرمایه گذار باشند تا کیفیت سرمایه گذاری جریان نقدی یک شرکت اندازه گیری گردد. این نسبت ها در ادامه شرح داده شده اند:

جریان نقدی عملیاتی/ فروش خالص:

این نسبت که تحت عنوان میزان جریان نقدی عملیاتی خالص یک کمپانی به نسبت فروش خالص، یا درآمد (از طریق صورت سود و زیان) بیان می گردد، بیان کننده این است که چه میزان نقدینگی از طریق هر دلار حاصل از فروش به دست آمده است.

لازم به ذکر است که نمی توان درصد دقیق و قابل قبولی برای این نسبت مطرح کرد، اما سرمایه گذاری با توجه به میزان این نسبت، اگر نسبت درصد بالاتری داشته باشد بهتر است. همین طور بایستی دقت داشت که صنایع و شرکت ها دارای نسبت متفاوتی هستند.

در این راستا بایستی سرمایه گذاران عملکرد این نشانگر را در طول دوره های زمانی بلند مدت بررسی نمایند تا تغییرات مهم میانگین نسبت جریان نقدی/ فروش و ارتباط آن در مقایسه با دیگر شرکت های هم تراز را متوجه شوند و همچنین به مقدار افزایش جریان نقدی و افزایش فروش توجه داشته باشند، زیرا باید هر دو مقدار به یک نسبت در طول زمان تغییر کنند.

جریان نقدی آزاد:

جریان نقدی آزاد (free cash flow) معمولا به صورت جریان خالص نقد عملیاتی منهای مخارج سرمایه تعریف می گردد. جریان نقدی آزاد یک معیار مهم است زیرا نشان دهنده این است که چگونه عملکرد شرکت در تولید پول نقد موثر می باشد.

سرمایه گذاران با بررسی جریانات نقدی آزاد یک شرکت می تواند بفهمند که آیا این شرکت نقدینگی کافی دارد تا پس از سرمایه گذاری سرمایه گذاران، سود سهام را به آنها پرداخت نماید و یا سهام را بازخرید کند. در این راستا برای محاسبه جریان نقدی آزاد، بایستی از صورت حساب جریان نقدی، جریان نقدی عملیاتی محاسبه شود که به آن نقدینگی عملیاتی و یا نقدینگی حاصل از فعالیت های عملیاتی نیز گفته می شود.

تاپ وان مطالعه مقاله سرمایه در گردش را به شما عزیزان پیشنهاد می نماید.

مدیریت جریان نقدینگی

مدیریت جریان نقدینگی:

مدیریت جریان وجوه نقد، فرآیند ردیابی مقدار پولی است که هر ماه به کسب و کار مورد نظر وارد می تعریف خروج نقدینگی گردد یا از آن خارج می شود. در واقع درک چگونگی ورود و خروج جریان وجوه نقد، به کارآفرین این امکان را می دهد که بتواند برای مدیریت و رشد کسب و کار خود برنامه ریزی کند و به صورت استراتژیک عمل نماید.

بنابراین می توان گفت که مدیریت جریان وجوه نقد به کارآفرین کمک می کند تا بتواند میزان پولی که کسب و کار خود برای تامین هزینه ها (مانند هزینه پرداختی به کارکنان و تامین کنندگان) نیاز دارد را تعیین کند و بتواند مقدار پول در دسترس در آینده را پیش بینی نماید.

مراحل تنظیم منابع مالی:

در این قسمت به شرح مراحلی پرداخته می شود که در تنظیم منابع مالی و مدیریت صحیح جریان نقدینگی حال و آینده موثر می باشند.

ایجاد یک سند جریان نقدینگی:

صرف نظر از عملکرد عالی یا سودآوری کسب و کار مورد نظر، اگر کارآفرین قادر به مدیریت جریان وجوه نقد کسب و کار خود نباشد، مرگ تجارت وی زنده حتمی خواهد بود. در این راستا اولین قدم برای اجتناب از شکست مالی در کسب و کار، درک دقیق جریان وجوه نقد و تاثیر آن بر کسب وکار می باشد.

درآمد و هزینه ها به عنوان مهم ترین عوامل صورت جریان وجوه نقد محسوب می شوند. هزینه ها شامل تمامی پرداختی ها از حقوق و دستمزد تا تبلیغات گرفته تا هزینه های کالای فروخته شده، هزینه های کارت اعتباری و هزینه های مدیریتی و فنی می باشد.

با در اختیار داشتن این اطلاعات در یک سند، می توان فهمید که کسب و کار در کدام بخش هزینه بیشتری دارد و یا با هزینه در کدام بخش می توان به رشد کسب وکار کمک کرد. همچنین این سند به کارآفرین امکان بررسی و مطالعه درآمدها و هزینه ها را می دهد که به وسیله آن می توان به درک درستی از ورود و خروج جریان نقدی ماهانه کسب و کار دست یافت.

تعیین کردن حدود و آستانه کسب و کار:

به عنوان یک صاحب کسب و کار، تعریف آستانه جریان نقدی به کارآفرین کمک می کند تا واقع بینانه عمل کند. زمانی که کارآفرین بتواند احساسات خود را مدیریت کند، می تواند در راستای رشد کسب و کار خود قدم بردارد، مخصوصا زمانی که آمار و اطلاعاتی برای پشتیبانی از تصمیمات خود ندارد.

آستانه جریان نقدی مورد نیاز = هزینه های یک ماه * تعداد ماه ها

بنابراین زمانی که آستانه جریان نقدی تعریف می شود، می توان پیش نویس گردش وجوه نقد آن را تهیه نمود و در نهایت اقدام به اجرایی کردن تصمیمات کرد.

تعیین کردن اهرم های جریان نقدی:

شناسایی اهرم های کسب و کار یکی از مهم ترین کار هایی است که بایستی به طور درستی انجام شود. زمانی که کسب و کار مورد نظر از آستانه جریان نقدی خود بالا تر رفت و یا با آستانه جریان نقدی فاصله داشت، بایستی بتوان شکاف به وجود آمده را در جریان وجوه نقد تنظیم نموده و منابع مالی را تحکیم کرد.

در این راستا دو اهرم مالی مهم شرح داده شده است که می توان با دستکاری و ایجاد تغییر در آنها، تاثیر مثبتی در وضعیت نقدینگی به وجود آورد.

اهرم قیمت گذاری:

افزایش قیمت باعث تاثیر فوری بر درآمد ها و میزان سودآوری می شود در این راستا اگر حاشیه سود و طبقه بندی پیشنهادات در نظر گرفته نشود، می توان گفت که افزایش قیمت ها به بهبود کسب وکار کمک می کند. روند افزایش قیمت ها دلهره ایجاد می کند اما با برنامه ریزی دقیق و رویکردی مدبرانه می توان نتیجه گرفت که اجرایی کردن افزایش قیمت ها نه تنها میزان فروش را افزایش خواهد داد بلکه یکی از ساده ترین اهرم ها برای تغییر در میزان سودآوری به شمار می رود.

روش های اجرایی کردن برنامه افزایش قیمت ها:

• به جای صرف افزایش ظاهری قیمت محصولات و خدمات به افزایش قیمت ها از طریق افزایش هزینه ها پرداخته شود.
• قیمت های جدید به صورت مرحله ای معرفی و اجرا گردند.
• سطح فعلی قیمت برای مشتریان فعلی حفظ شود ولی برای مشتریان جدید، سطح قیمت بالاتری ارائه گردد.
• پیشنهادات یا بسته های پیشنهادی جدیدی ایجاد شوند.

اهرم تبدیل:

اهرم تبدیل (تبدیل یک فرد عادی به یک مشتری واقعی)، باعث می شود که با افزایش نرخ تبدیل نیز مانند افزایش نرخ قیمت ها بر درآمد تاثیر مستقیم به وجود بیاید. استراتژی های بسیاری وجود دارد که می توان در فرآیند فروش به کار برد تا نرخ تبدیل را افزایش داد. چند استراتژی در زمینه اهرم تبدیل در ادامه ذکر شده است:

• اصلاح قیف فروش
• مدیریت اعتراضات
• ایجاد احساس فوریت برای خرید

تعریف سناریو نقدینگی:

در این مرحله، پیش نویس چگونگی ایجاد جریان نقدی و نحوه بازی با اهرم های کسب وکاری در راستای کاهش شکاف آستانه نقدی تعریف و تهیه می شود. با در نظر گرفتن پیش بینی های موجود و میزان عدم اطمینان آنها، می توان به تعریف سناریو ها پرداخت.

نمونه جدول جریانات نقدینگی یک طرح

2016	2015	2014	2013	2012	سال
5,000,000	5,000,000	4,000,000	ورودی
1,500,000	1,500,000	1,000,000	3,000,000	2,000,000	خروجی
3,500,000	3,500,000	3,000,000	-3,000,000	-2,000,000	جریانات نقدی

در این جدول مشاهده می شود که در سال های اولیه هیچ ورودی برای طرح در نظر گرفته نشده است و این مسئله نشان دهنده آن است که در این سال ها که به عنوان دوران احداث طرح می باشد، از آنجایی که محصولی تولید نشده است یا خدماتی ارائه نگردیده، لذا درآمدی نیز برای طرح نمی توان در نظر گرفت و صرفا هزینه های سرمایه گذاری تحت عنوان خروجی در ردیف مربوط قرار می گیرد و جریانات نقدینگی را در سال های اولیه منفی می کند.

این در حالی است که در سال های بعد و با تولید محصول و یا ارائه خدمات کسب و کار مورد نظر، درآمد کسب شده است و ارقام ردیف ورودی در واقع پیش بینی ارقام فروش محصول و عرضه خدمات طرح خواهد بود. همین طور تعریف خروج نقدینگی مشاهده می شود که رقم مربوط به خروجی، کاهش قابل توجهی دارد و به این معنی است که هزینه های سرمایه گذاری برای دوران بهره برداری وجود ندارد و صرفا هزینه های عملیاتی است که بخشی از جریانات ورودی را کاهش و در نهایت جریانات نقدینگی به صورت مثبت در سال های آتی پیش بینی می گردد.

در پایان مطالعه مقاله روش های تامین مالی پروژه ها به مخاطبین عزیز پیشنهاد می گردد.

خروج سیل نقدینگی از بازار ارز

سیل افسارگسیخته نقدینگی با هشدار‌های بانک مرکزی از بازار ارز خارج و منجر به فروکش کردن تب قیمت دلار شده است.

خیابان فردوسی امروز هم معاملات خود را با ثبات قیمت ادامه داد، البته کاهش نرخ ارز، امروز شامل حال بازار نشده و قیمت‌ها با روند روز گذشته به ثبت رسیده اند.

به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، نکته قابل توجهی که بسیاری از کارشناسان بر آن معتقدند این است که سیل افسارگسیخته نقدینگی برای تبدیل شدن به سرمایه، با هشدارهای بانک مرکزی از بازار ارز خارج شده و این موضوع از عواملی است که منجر به فروکش کردن تب قیمت دلار شده است.

امروز هر دلار در بازار آزاد به قیمت ۱۰ هزار و ۴۰۰ تومان و هر اسکناس یورو ۱۲ هزار و ۵۰۰ تومان به فروش رسید.

اما همچنان معاملات در فضای مجازی با اعداد و ارقام متعددی قصد تغییر در نرخ ارز را داشته و دارند، که این موضوع هشدار جدی برای دستگاه های نظارتی و قضایی است تا همچنان به روند نظارت جدی خود ادامه دهند.

علی اصغر سمیعی، کارشناس بازار ارز در تحلیل شرایط فعلی بازار ارز اظهار کرد: شرایط فعلی بازار ارز به نوعی ساکن و بدون ایجاد نوسانات است اما معتقدم تا زمانی که قیمت واحدی برای ارز در بازار تعریف نشود، وضعیت بازار ارز را نمی توانیم طبیعی تلقی کنیم.در ادامه روند کاهشی فعلی بازار، می بایست به یکسان سازی نرخ ارز هم توجه شود.

وی با اشاره به تاثیر سایر مولفه های اقتصادی در نوسانات بازار ارز گفت: سامان دادن به وضعیت بازار ارز به تنهایی برای اصلاح اقتصاد کشور کافی نیست و لازم است تغییراتی در دیگر نهادهای اقتصادی هم انجام شود که یکی از این نهادها، تنظیم و اصلاح نظام بانکی است.

راهکار توسعه بازار سرمایه/ 82 درصد نقدینگی ورودی به بورس برای سفته بازی مصرف شد

بیش از 112 هزار میلیارد تومان نقدینگی جدید از ابتدای سال جاری وارد بورس شده اند که کمتر از 20 هزار میلیارد تومان آن با عرضه های جدید و افزایش سرمایه شرکت ها جذب شد و بقیه نقدینگی برای افزایش قیمت سهام در بازار صرف شد.

خبرگزاری فارس؛ از ابتدای سال جاری بازار سرمایه بیش از پیش مورد توجه عموم مردم قرار گرفت و پس از سال ها شرایطی ایجاد شد که نقدینگی خرد و پس انداز های مردمی راه به این بازار پیدا کند و وارد چرخه اقتصادی و تولیدی کشور شود.

آمارها نشان می دهد که بیش از 112 هزار میلیارد تومان نقدینگی جدید از ابتدای سال جاری وارد بورس شده اند که کمتر از 20 هزار میلیارد تومان آن با عرضه های جدید و افزایش سرمایه شرکت ها جذب شد و بقیه نقدینگی برای افزایش قیمت سهام در بازار صرف شد.

عدم مدیریت صحیح نقدینگی ورودی به بورس با عرضه سهام، تسریع در فرایند عرضه اولیه ها، ایجاد فضای تبلیغاتی نادرست از بورس به عنوان مکانی بدون ریسک ، آزادسازی سهام عدالت و ناتوانی سازمان بورس در مدیریت عرضه های شرکت های حقوقی از جمله مواردی بود که باعث شد فرصت ناب به وجود آمده به تدریج از دست رود و وضعیت بورس از زمان قبل از ورود این نقدینگی هم به مراتب نامناسب تر شود. به گونه ای که در دو ماه شهریور و مهر همواره شاهد خروج پول از بازار هستیم که مقصد نامعلومی پیدا کرده اند.

نمودار خالص ورود و خروج نقدینگی به همراه میزان جذب نقدینگی با عرضه اولیه و افزایش سرمایه

در دو ماه اخیر که بورس گارد نزولی گرفته است و نقدینگی مردمی همواره در حال خارج شدن است، فعالین بازار و مسئولان بورس برای تغییر وضعیت اقدامات زیادی انجام داده اند که در نهایت هیچکدام تاکنون نتوانسته راهگشا باشد. الزام استفاده از بازارگردان، انتشار اختیار فروش تبعی با ضمانت کف سود و خرید سهام خزانه در برخی سهام بزرگ، افزایش درصد خرید اعتباری و درصد سهام صندوق های با درآمد ثابت از جمله اقداماتی بوده که به امید تغییر وضعیت بورس انجام شد.

در حالی مهمترین دغدغه سازمان بورس به عنوان متولی اصلی بازار دریافت 1 درصد از منابع صندوق توسعه ملی برای ایفای نقش حمایتی در بورس است، شواهد و قرائن نشان می دهد با وجود فضای منفی حاکم بر بازار، این مبلغ نیز نمیتواند ضامن برگشت تعادل به بازار باشد و این بازار نیاز به یک تغییر بنیادین در قوانین و مقررات حاکم دارد.

*تجربه بازارهای جهانی

با ظهور ویروس کرونا و افزایش فضای ترس و نگرانی از آینده اقتصاد، بسیاری از بورس های دنیا با کاهش شدید و ناگهانی رو به رو بودند، این درحالی بود که بورس کشور ما روزهای خوبی را سپری میکرد و نقدینگی جدید زیادی در صف های خرید انتظار خرید سهام می کشید. در همین حال مرور اتفاقات آن دوره نشان می دهد بسیاری از سهام پس از ریزش شدید چند روزه به تعادل رسیده و در حال حاضر بعضا قله های جدید قیمتی را فتح می کنند.

در بسیاری از این کشورها از جمله ژاپن، سازوکاری وجود دارد که مطابق با شرایط و الزامات خاص، دامنه نوسان در طول جلسه معاملاتی شناور است، بنابراین می‌توان همچنان حد نوسان روزانه را اعمال کرد اما از قفل شدن بازار در یک دامنه نوسان بسته جلوگیری کرد. همچنین در اکثر بازارهای مالی دنیا دامنه نوسان وجود ندارد و ابزار circuit breaker ها یا مدارشکن‌ها متداول هستند که بازارها را در شرایط بحرانی به صورت خودکار متوقف می‌کنند. میزان زمان توقف بازار و معیار فعال ‌شدن آن قابل تنظیم است. به عنوان مثال در بازار سهام آمریکا معیار فعال شدن این مکانیزم بر اساس درصد ریزش شاخص تعیین می شود.

حال چه شده است که بورس ایران پس از دو ماه کاهش هنوز در ترس و نگرانی به سر می برد و به تعادل نرسیده است؟ چرا هیچیک از مسئولین و اهالی بازار اشاره ای به تفاوت اصلی بورس ایران با بورس های دنیا ندارند و راهکار برون رفت از این شرایط را در تزریق نقدینگی یا بخشنامه های تکلیفی جستجو می کنند؟

*دامنه نوسان یا رانت هیجان

بسیاری از کارشناسان مهمترین آفت بورس ایران را خرید و فروش هیجانی و بدون تحلیل می دانند که این مورد نتیجه اعمال دامنه نوسان است. دامنه نوسان اجازه تخلیه هیجان و تحلیل وضعیت سهم را به اهالی بازار نمی دهد و تصمیم گیری در مورد ارزندگی سهم را به وجود صف خرید یا صف فروش موکول می کند. این صف نشینی ها مکانیزم عرضه و تقاضا را مختل کرده است و اجازه رسیدن به یک قیمت واقعی را نمی دهد. تحلیل در بین اهالی بازار زمانی مورد توجه قرار خواهد گرفت که بتوان با اتکا با آن یک سرمایه گذاری سودمند و مطمئن انجام داد حال آنکه با ایجاد سازوکار دامنه نوسان، حجم مبنا و امثال اینها، بسیاری سرمایه گذاران (به خصوص سرمایه گذاران تازه وارد) نیاز به این ابزار را احساس نمی کنند. به عبارت دیگر، با وجود کف و سقف قیمتی، سرمایه گذار برای فروش یا خرید یک دارایی بدون درنگ و تحلیل قیمت های دامنه نوسان را انتخاب می کند و به اصطلاح اقدام به خرید فروش سرخط می کند. رانت خرید و فروش سرخط یکی دیگر از عوامل بروز هیجانات در معاملات بازار سرمایه است که در نتیجه وجود دامنه نوسان ایجاد شده است.

الزام وجود بازارگردان هر چند اقدامی لازم و در جهت تعادل بخشی به بازار است ولی باید توجه داشت که این مهم به تنهایی نمیتواند وضعیت بازار را بهبود بخشد و برای ثمر بخش بودن بازارگردانی و بازارسازی، باید تغییراتی در قوانین و مقررات بازار و به ویژه دامنه نوسان اعمال شود. چرا که با توجه به هیجان خرید و فروشی که روی کف و سقف قیمتی روزانه وجود دارد بازارگردان در بهترین شرایط بتواند صف فروش را جمع کند (یا صف خرید عرضه کند) و نمیتواند هیجان را به سمت تعادل و نقدشوندگی هدایت کند، این باعث می شود در شرایط نزولی با کمبود منابع (و زیان) روبه رو شود و در شرایط صعودی با اتمام موجودی سهام، بازارگردانی رها شود.

با این حال دغدغه موافقان دامنه نوسان هم دغدغه درستی است، باز شدن دامنه نوسان هیجان زیادی را وارد معاملات می کند و جذابیت سفته بازی را بالا خواهد برد. ولی باید توجه کرد که این هیجانات مقطعی خواهد بود و به مرور زمان بازار خود را با آن سازگار خواهد کرد و باعث افزایش سطح دانش اهالی بازار سرمایه خواهد شد. همچنین تغییرات در دامنه نوسان به صورت تدریجی و با در نظر گرفتن شرایط بازارگردانی مناسب و امتیاز شفافیت برای شرکت ها اعمال شود.

در سال های گذشته بنا بود تابلویی به نام تابلو برتر تشکیل شود و شرکت های برتر بازار از نظر سودآوری، شفافیت اطلاعاتی، بازارگردانی و نحوه انجام معاملات با توجه به امتیاز کسب شده در این بازار و با دامنه نوسان 10 درصد درج شوند. به نظر می رسد امروز بیش از هر زمان دیگری ضرورت تشکیل بازار برتر احساس می شود. با توجه به همبستگی زیادی که بین شرکت‌های کوچک و بزرگ بازار وجود دارد و تاثیر پذیری شاخص کل (کلیت بازار) نسبت به سهام بزرگ، به نظر می رسد با این اقدام بخش قابل توجهی از هیجان بازار کنترل شده و بازار به شرایط تعادل باز خواهد گشت.

لازم به ذکر است نباید بازار را به چشم بازار سال های گذشته دید، چرا که بسیار بزرگتر و پر حجم تر شده و رویکرد کنترل بازار به مانند گذشته قابل پیاده سازی نیست باید به سمت آموزش بازار سرمایه با حفظ ریسک های آن حرکت کرد، و سازمان بورس بازار را به سمت نقدشوندگی بیشتر هدایت نماید.

تعریف خروج نقدینگی

برای اینکه بتوانید مطالب ویژه را بخوانید ابتدا باید ثبت نام کنید و سپس عضو ویژه شوید.

برای ثبت نام بر روی دکمه زیر کلیک کنید.

علت ریزش بازار چیست؟

مدیر معاملات یک کارگزاری با اشاره به تحلیل های بنیادی و تکنیکی و به دنبال آن رفتارشناسی فعالان بورس، دلیل ریزش شاخص در معاملات روز جاری و راهکار خروج نقدینگی از صنعت مقبول بازار را اعلام کرد.

حامد ستاک درباره افت 373 واحدی شاخص در معاملات روز جاری اظهار داشت: از آنجا که در فرهنگ سرمایه گذاری بازار سرمایه کشور صف خرید و صف فروش نقش بسیار مهمی را ایفا می کند و عرضه و تقاضای لیدرهای بازار تعیین کننده شرایط کلی بازار هستند، امروز شاهد عرضه شدن صف خرید گروه خودرو بودیم و همین عامل مهم ترین دلیل برای منفی شدن بازار بوده است، هرچند اخبار و شایعات نیز به این اتفاق کمک کرد.

مدیر معاملات کارگزاری بانک مسکن با اشاره به روند معاملات و حرکت گروه‌ها و صنایع در بورس در هفته‌های اخیر، گفت: همواره بازار سرمایه به فراخور رفتاری که از خود نشان می دهد و بسته به واکنشی که فعالان بازار به آن رفتار نشان می دهند موافقین و منتقدینی دارد. دور نیست ایامی که یکی از مهم ترین ایرادات بازار سرمایه مثبت و منفی شدن هم جهت همه صنایع و شرکت ها بود. این در حالی است که امروزه این موضوع تا حدود بسیاری برطرف شده است و بازار به جز یک گروه خاص در سایر نمادها با وضعیتی ساکن و تقریبا با حجم کم معاملات همراه است.

اصلی ترین عامل حرکت نقدینگی به سوی بازارهای مالی
ستاک در پاسخ به این سوال ملت بازار که آیا افت ۷۲۸ واحدی شاخص در هفته گذشته طبیعی بود و در راستای تعادل در بازار رخ داد یا خیر؟ گفت: هرگونه افت و خیز در روند بازار سرمایه که همراه با حجم بالای معاملات باشد طبیعی بوده و نگران کننده نخواهد بود.

وی با تحلیل روند فعلی معاملات بورس، گفت: از آنجایی که بیش واکنشی و فرو واکنشی از رفتارهایی است که در بازار پذیرفته شده، رفتار این روزهای بازار قابل تعریف است. ولی آیا این رفتار به نفع شرایط این روزهای بازار است یا خیر؟ پاسخ به این سوال نیاز به موشکافی و رفتارشناسی دقیق فعالان بازار در این شرایط دارد. بی شک اصلی ترین عامل حرکت نقدینگی به سمت بازارهای مالی احتمال کسب سود بیشتر است.

فصل مشترک تحلیل های بنیادی و تکنیکی
مدیر معاملات کارگزاری بانک مسکن با بیان اینکه فصل مشترک تحلیل های بنیادی و تکنیکی جهت کسب سود پیش بینی در خصوص وضعیت عرضه و تقاضا برای دارایی در آینده است، گفت: حال تحلیلگران بنیادی پیشی گرفتن تقاضا را بر مبنای رشد سود آوری پیش بینی می کنند و در طرف مقابل تحلیلگران تکنیکی با توجه به الگوهایی که از رفتارهای قبلی فعالان استخراج شده است معتقد به پیش بینی میزان عرضه و تقاضا در وضعیت دارایی مورد نظر هستند.

وی افزود: با توجه به موارد ذکر شده و نوع عرضه و تقاضایی که در گروه پیشرو همانند صنعت خودرو وجود دارد به نظر می رسد جریان نقدینگی در این گروه همچنان وجود دارد و قسمت عمده حجم معاملاتی بازار در این گروه باقی خواهد ماند.

راهکار خروج نقدینگی از صنعت مورد اقبال
این مدیر معاملات همچنین در ادامه در خصوص راهکار خروج نقدینگی از صنعت مورد اقبال بازار، گفت: برای اینکه بتوان جریان نقدینگی را از گروه خودرویی خارج و به صنایع بزرگ دیگر منتقل کرد، به محرک هایی به قدرت محرک های موجود در گروه خودرویی نیاز است.

ستاک ادامه داد:برای مثال در صورتی که در صنایع دیگر صحبت ها و علائمی از انعقاد قرارداد با سرمایه گذاران خارجی و یا اصلاح ساختار سرمایه، افزایش سرمایه از طریق روش های جذاب برای بازار سرمایه ، پیش بینی هایی در خصوص رشد سودآوری از طریق فروش دارایی های مازاد، پیش بینی مدیران شرکت در خصوص رشد قیمتی سهم و هماهنگی با طرف عرضه به منظور مدیریت عرضه و. وجود داشته باشد، رشد قیمتی در سایر نمادهای بازار محتمل خواهد بود .در غیر این صورت بازار رویه این روزهای خود را طی خواهد کرد.

مدیریت نقدینگی در بازارهای مالی اسلامی

ضرورت یکپارچگی سیستمهای بانکی و مالی به منظور ایجاد و گسترش وابستگی‌های بین‌المللی از تعریف خروج نقدینگی جایگاه ویژه‌ای برخوردار می‌باشد. بانکها به واسطه سرمایه‌گذاران و وام‌گیرندگان متعدد با انواع بازارهای پولی و مالی رابطه دارند؛ به همین دلیل، دائماً با ریسکهای مختلفی روبرو می‌شوند، به طوری‌که ممکن است ورود به یک بازار و یا خروج از آن، کاهش یا افزایش در یک یا چند نوع ریسک را در پی داشته باشد.

ریسک نقدینگی به دلیل کمبود و عدم اطمینان در میزان نقدینگی بانک ایجاد می‌شود. از سوی دیگر ممکن است بازارهایی که منابع بانک در آن‌ها قرار دارد دچار کمبود نقدینگی شوند و در نتیجه باعث افزایش ریسک نقدینگی ‌شود. با توجه به آنکه ریسک نقدینگی با سایر ریسک‌های مالی مختلط است، لذا سنجش و کنترل آن با دشواری روبرو است. از این‌رو، مدیریت نقدینگی یکی از مهمترین مباحث مربوط به نظام بانکداری می‌باشد. به‌طوریکه عدم مديريت صحيح آن مي‌تواند تبعات و پيامدهايي مانند سقوط نظام بانكي و حتي نظام مالي را به‌همراه داشته باشد. لذا قانونگذاران به موقعيت و وضعيت نقدينگي نهادهاي مالي بسيار حساس بوده و بر تقويت چارچوب نقدينگي بانكها تكيه مي‌كنند. در این میان، براي نهادهاي مالي اسلامي، مديريت نقدينگي از ويژگي منحصر بفردي برخوردار است. زيرا بسياري از ابزارهاي مالي مرسوم موجود كه براي مديريت نقدينگي بكار مي‌رود، مبتني بر نرخ بهره هستند و با توجه به آنکه از نظر شرعي و فقهي كاربرد پذير نيستند، لذا با محدودیت گسترش فعاليتهاي بين بانكي بازار پول مواجه خواهند بود. از‌این‌رو، با توجه به اهمیت موضوع در این مقاله به جنبه‌هاي مختلف مديريت نقدينگي در بانكهای اسلامي خواهیم پرداخت.

2. مفهوم مدیریت نقدینگی

مدیریت نقدینگی به معنی توانایی بانک برای ایفای تعهدات مالی خود در طول زمان است. مدیریت نقدینگی می‌تواند به صورت روزانه صورت پذیرفته و به صورت متناوب نقدینگی مورد نیاز در روزهای آتی، پیش‌بینی ‌شود. دومین نوع مدیریت نقدینگی که مبتنی بر مدیریت جریان نقدینگی است، شامل پيش‌بيني خالص وجوه مورد نياز با توجه به عوامل روندي، فصلي، چرخه‌اي و رشد كلان بانك مي‌باشد و نقدینگی مورد نیاز را برای فواصل طولانی‌تر شش ماهه تا دو ساله پیش‌بینی می‌کند.

2-1. مدیریت نقدینگی در بانک‌های اسلامی

از ديدگاه بانكداري اسلامي، مديريت نقدينگي به توانايي بانك در تجهيز برنامه‌ريزي شدة منابع و تأمين تقاضاهای تأیید شده اطلاق مي‌شود. از این‌رو، توانايي يك بانك اسلامي در فراهم كردن نقدينگي، نيازمند نگهداري دارايي‌هاي مالي با قابليت نقدشوندگي بالا و قابليت جابه‌جايي سريع است. از این‌رو، مدیریت نقدینگی یکی از بزرگ‌ترین چالش‌هایی است که سیستم بانک‌داری با آن روبرو است. زیرا بیشتر منابع بانک‌ها از محل سپرده‌های کوتاه‌مدت تأمین مالی می‌شود و علاوه بر این تسهیلات اعطایی بانک‌ها صرف سرمایه‌گذاری در دارایی‌هایی می‌شود که درجه نقدشوندگی نسبتاً پایینی دارند. [1] از سوی دیگر، وجود ابزارهای گوناگون، مانند بازار بین‌بانکی یا دیگر بازارهای سرمایه که بر اساس نرخ بهره عمل می‌کنند، به مدیریت نقدینگی بانک‌های متداول کمک زیادی می‌کند، اما با توجه به آنکه بیشتر این ابزارهای مالی بر اساس مکانیسم نرخ بهره بنا شده‌است لذا به علت حرمت ربا در اسلام نمی‌توان از آنها استفاده نمود، در نتیجه موضوع مديريت نقدينگي در بانكهاي اسلامي با پيچيدگي خاصي روبرو می‌باشد. در ادامه، به برخی از این ابزارهای مدیریت نقدینگی در بانکداری متعارف اشاره می‌کنیم.

در نظام بانکداری متعارف ابزارهای گوناگونی برای مدیریت نقدینگی با توجه به ميزان توسعه‌يافتگي مالي كشورها، ایجاد شده‌است. به‌طور کلی، مازاد نقدینگی از طریق 4 روش کلی ذیل مدیریت خواهند شد. [2]

1) تزریق مازاد در شبکه داخلی بانکی

2) سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار دولتی

3) اعطای وام به مشتریان شرکت

4) حفظ وجوه اضافی در سطح نرخ بازده صفر درصد [3]

در میان ابزارهای مدیریت نقدینگی، بازار بین بانکی یکی از مهمترین ابزارها در کشورهای پیشرفته است. در اين بازار، بانك‌هايي كه به نقدينگي نياز دارند، از ديگر بانك‌ها به صورت كوتاه‌مدت وام مي‌گيرند که معمولاً زمان سررسيد يك شب تا يك سال است. در بازارهاي پولي بين بانكي، ابزارهاي مالي با ويژگيهاي بسيار متفاوت وجود دارند که دسترسي به آن، اختيارات بسياري به بانكهاي متعارف براي استقراض و تعديل جريان نقدي كوتاه مدت، ارائه مي‌كند. از سوي ديگر، بازار دست دوم ابزارهاي مالي، خود به منبع مهمي براي مديريت نقدينگي تبديل شده‌اند. بگونه‌اي كه بانكهاي متعارف مي‌توانند براي مديريت نقدينگي خود، به آنها تكيه كنند. علاوه بر این، گواهی سپرده، قرارداد بازخرید، اسناد خزانه، اوراق تجاری شرکت‌ها، تأییدیه بانک، تبدیل دارایی‌های بانک به اوراق بهادار، استفاده از مشتقات اعتباری و استقراض از بانک مرکزی (به منظور جلوگیری از ناپايداري در نظام مالي و اعتباري به عنوان آخرین ابزار در مدیریت نقدینگی مطرح مي‌شود) از دیگر ابزارهای مدیریت نقدینگی بانک‌های متعارف به‌شمار می‌روند. [4]

با توجه به آنکه بانك‌هاي اسلامي، همچون بانك‌هاي متعارف، به ريسك نقدينگي و مشكلات آن دچارند در نتيجه، مديريت مطلوب نقدينگي براي بانك‌هاي اسلامي بسيار دشوار است. از اين‌رو، بایستی برخي ابزارها را تغيير داد يا ابزارهاي جديدي ارائه نمود تا بانك‌هاي اسلامي، توانايي استفاده آنها را داشته باشند بنابراين، ضروري است اين بانك‌ها از ابزارهايي غير از وام، اوراق قرضه و مانند آنها استفاده كنند تا از طریق جذب و هدايت پس‌اندازهاي پراكندة مردم، رشد و توسعة اقتصادي را ایجاد و در عين حال، رونق و تنوّع بازار سرمايه محقّق شود. در این میان ایجاد بازار مالی اسلامی، یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که با هدف کمک به بهبود و برطرف کردن مشکل نقدینگی بانک‌ها در کوتاه‌مدت صورت گرفته‌است. این بازار بین المللی سعی دارد یک ساختار مدیریت نقدینگی برای بانکهای اسلامی یا بخشهای قابل دسترس از طریق شبکه ایجاد نماید. [5]

3. مشکلات مدیریت نقدینگی در بانک‌های اسلامی

بانک‌های اسلامی مانند سایر بانک‌ها می‌بایستی نیازهای نقدینگی خود را برآورده سازند. برای این منظور باید ساز و کار مدیریت نقدینگی را به صورت مشخصی تعریف کنند. در این میان، بانك‌هاي اسلامي در امر مديريت نقدينگي، با دو محدوديت اساسي نسبت به بانكداري متعارف مواجه هستند. یکی ضرورت به كارگيري وجوه مازاد، براي جلوگيري از كاهش سود‌آوري در مقايسه با بانكداري متعارف و دیگری ضرورت تطبيق نيازهاي نقدينگي كوتاه مدت، براي جلوگيري از خطر مواجهه با كسري نقدينگي است. دیگر مشکلات مربوط به کنترل و مدیریت نقدینگی در بانک‌های اسلامی عبارتند از:

1- عدم وجود بازار بین بانکی اسلامی مورد پذیرش

2- ممنوعیت سرمایه‌گذاری در ابزارهای مبتنی بر بهره

3- عدم وجود بازار ثانویه اسلامی برای تسهیلات اعطایی

4- پایین بودن درجه نقدشوندگی دارایی‌های مالی اسلامی

5- کم بودن تعداد مشارکت‌کنندگان (بانک‌های اسلامی)

6- کمبود ابزارهاي مطابق با شرع

7- ارائه تسهیلات با سررسیدهای نسبتاً بلندمدت

8- تأمین مالی از طریق سپرده‌های کوتاه‌مدت و میان مدت

9- ضعف در مدیریت ریسک

10- تکیه بیش از حد بانک‌های اسلامی بر روی دارایی‌های ترازنامه‌ای برای مدیریت نقدینگی

11- گسترش غیر بهینه مازاد نقدینگی

12- ضعف در طراحی ابزارهای نوین مالی اسلامی و تفاسیر مختلف فقهی در مورد ابزارهای مالی اسلامی.

4. ابزارهاي مالي مديريت نقدينگي در نظام مالي اسلامي

مدیریت نقدینگی در بازارهای مالی اسلامی، در درجه اول به جایگزینی وجوه مازاد و سپس به رفع کمبودها و نیازهای نقدینگی کوتاه‌مدت می‌پردازد. لذا طراحي ابزارهاي مناسب مديريت نقدينگي در بانك‌هاي اسلامي از اهمیت قابل توجهی برخوردار می باشد. برخی از ابزارهای مدیریت نقدینگی در بازارهای مالی اسلامی عبارتند از:

4-1. صندوق سرمایه‌گذاری بازار پول غیرربوی (صندوق اسلامي ABC [6] )

تأسیس و ایجاد صندوق اسلامی می‌بایستی از اولویت‌های اصلی بانک‌ها و سرمایه‌گذاران اسلامی باشد. زیرا مردم، موسسات مالی بزرگ و موسسات تجاری عمده کسانی هستند که از مازادها و کسری‌های پیش‌بینی نشده نقدینگی ضرر می‌بینند. از این‌رو، هدف اصلی این صندوق، تأمین نقدینگی مناسب برای سهامداران، ایجاد سودی معقول به همراه بیشترین امنیت می‌باشد. عمده سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در این صندوق‌ها از طریق مشارکت در مبادلات تجاري، مضاربه، خريد و فروش كالا و استصناع صورت مي‌گيرد. سهام اين صندوق بر اساس ارزش خالص دارايي‌ها و به صورت روزانه قيمت‌گذاري مي‌شود. به علاوه، اگر قيمت سهام از قيمت اسمي كمتر شد، صندوق تضمين مي‌كند كه قيمت خريد را به سهامدار پرداخت كند. از اين‌رو، در بدترين حالت، بازده سهام صفر مي‌شود. اگر ارزش سهام نيز رشد كند، سود آن نصيب سهامداران مي‌شود. با توجه به قرارداد سهامداران با صندوق، در صورت نياز به نقدينگي، صندوق سهام را از بانك خريداري مي‌كند و نقدينگي آن را تأمين مي‌نمايد. [7]

4-2. مرابحه کالایی

یکی از ابزارهایی که باعث بهبود مدیریت نقدینگی و فرصت‌های سرمایه‌گذاری می‌شود، استفاده از مرابحه کالایی است که بر اساس مبادله کالا عمل می‌کند. این روش، در کشورهای حوزه خلیج فارس، به‌خصوص عربستان و امارات متحده عربی برای مدیریت نقدینگی در کوتاه‌مدت به‌کار می رود. سازوکار مورد استفاده به این صورت است که هنگامی‌ بانکی با کمبود نقدینگی برای ارائه تسهیلات مرابحه و بانک دیگر با افزایش نقدینگی مواجه است، در اين صورت، بانك اوّل سراغ بانك دوم مي‌رود. بانك دوم كالاي موردنظر مشتري بانك اوّل را خريداري مي‌كند و با سود مشخّصي، به صورت كوتاه‌مدت، به بانك اوّل مي‌فروشد. بانك اوّل نيز با سود ديگري، به صورت نسية بلندمدت، به مشتري خود مي‌فروشد. اين روش كه از دو قرارداد مرابحه مدت‌دار تشكيل مي‌گردد، مي‌تواند ابزار مديريت نقدينگي به حساب آيد.

4-3. انتشار صکوک بانکی

یکی از ابزارهای مناسبی که می تواند جایگزین خوبی برای اوراق قرضه و جمع‌آوری نقدینگی باشد، صکوک است. صکوک اوراق بهادار اسلامی است که با درگیرکردن یک دارایی مشخص فیزیکی و بر اساس قراردادهاي مشاركت، مضاربه، مرابحه، سلف، استصناع، اجاره و يا تركيبي از آنها (اوراق بهادار تركيبي) طراحي می‌شود. این اوراق دارای ارزش اسمی یکسان و با پشتوانه مالی تعریف می‌شود که پس از اتمام عملیات پذیره‌نویسی، بیانگر پرداخت مبلغ اسمی مندرج در آن توسط خریدار به ناشر بوده و دارندة آن مالک یک یا مجموعه‌ای از دارایی‌ها، منافع حاصل از دارایی و یا ذینفع یک پروژه یا یک فعالیت سرمایه‌گذاری خاص می‌شود. رشد و توسعه بازار صکوک در چند سال اخیر، عمدتاً به دلیل نقش آن در کنترل نقدینگی مطرح شده است. زیرا، مدیریت نقدینگی به عنوان یکی از ارکان اساسی جهت گسترش بانکداری و توسعه بازارهای مالی اسلامی در نظر گرفته می‌شود.

4-4. بازار پولی بین بانکی

بازارهای بین بانکی با توجه به وضعیت و ماهیت خاص نقدینگی و نظام بانکی، یکی از مهمترین ابزارهای مدیریت نقدینگی به‌شمار می رود. هدف این بازار برقراری ارتباط صحیح و قانونمند بین بانک‌ها، تعامل سالم به منظور تبادل وجوه مازاد بین بانکها، تسريع در فرآيند تامين نقدينگي و در نتیجه مدیریت کاراتر نقدینگی خواهد شد . با توجه به آنکه ابزارهای مورد استفاده در بانکداری متعارف قابل استفاده در بانکداری اسلامی نیستند، لذا بازارهای مالی اسلامی به دنبال ابزارهای مناسب جایگزین منطبق با شریعت جهت ایجاد بازار بین بانکی می‌باشند. در این میان، مالزی [i] دارای بازار پولی بین بانکی با هدف خريد و فروش ابزارهاي مالي اسلامي ميان مشاركت‌كنندگان در بازار، فعاليتهاي سرمايه‌گذاري بين بانكي از طريق طرح سرمايه‌گذاري مضاربه بين بانكي [ii] ، نظام تسويه و نيزپاياپاي چك [iii] از طريق سيستم تسويه چك بين بانكي اسلامي [iv] و ابزارهایي مانند گواهي‌هاي پذيرش بانكي سبز [v] ، اسناد پذيرفته شده اسلامي [vi] ، اوراق قرضه رهني [vii] و اوراق بدهي خصوصي اسلامي است كه در حال حاضر در بازار پولي بين بانكي اسلامي مالزي بر اساس "بيع الدين" داد و ستد مي‌شود.

به‌طور کلی بانک‌های اسلامی می‌توانند از جایگزین‌هایی برای ایجاد بازار بین‌بانکی اسلامی استفاده نمایند. از این رو، بانکی که با کمبود نقدینگی مواجه می‌گردد، می‌تواند از طریق ایجاد موافقت‌نامه‌هایی در قالب مشارکت در سود و زیان به بهره‌مندی از منابع مازاد سایر بانک‌ها (از طریق اعطای تسهیلات) و رفع مشکل نقدینگی خود بپردازد. از سوی دیگر در صورتیکه امکان استفاده از تسهیلات در یک دوره خاص وجود نداشته باشد، بانک‌ها می‌توانند یک توافق همکاری بین بانکی برای گسترش مساعدت‌های متقابل ایجاد کنند و در نهایت اینکه بانک‌ها می‌توانند با ایجاد صندوق مشترکی در بانک مرکزی، زمینه‌های ایجاد همکاری‌های مشترک را افزایش دهند. [viii] علاوه بر این، بازار بين بانكي مي‌تواند افزون بر تقويت ابزار سپرده‌گذاري متقابل از ابزارهاي كاراتري مانند: خريدوفروش دين، خريدوفروش اسناد خزانه اسلامي، تشكيل صندوق با گواهي سپرده بانكي، اوراق مشاركت و ديگر اوراق بهادار اسلامي (صكوك) براي سازمان دهي بازار استفاده كند.

1. جمع‌بندی

مدیریت نقدینگی در نظام بانکداری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. نظیر سایر مدیریت‌ها این مدیریت نیز تقابلی میان ریسک و بازدهی است. به‌طور کلی، روشها و ابزارهای متفاوتی برای مدیریت کل منابع بانک‌ها وجود دارد اما با توجه به اینکه بانك‌داري اسلامي به عنوان يكي از بخش‌هاي مهم اقتصادي و نهاد اصلي تأمين مالي که پنجاه درصد بیشتر از بانک‌های متعارف دارای نقدینگی است، نمي‌تواند در فعاليت‌هاي خود از ابزارهای متعارف که مبتنی بر بهره‌ است، استفاده كند، لذا مدیریت نقدینگی در بانکداری اسلامی از اهمیت بیشتری برخوردار می‌باشد. از این‌رو، نیاز به طراحی و ایجاد ابزارهای نوین منطبق بر شریعت، بیش از پیش احساس می‌شود. در این زمینه طراحی و به کارگیری ابزارهاي مديريت نقدينگي همچون مرابحة موازي، صندوق ABC و اوراق بهادار اسلامي از جمله اوراق مرابحه و اجاره به شرط تمليك به عنوان جايگزين اوراق قرضه در بازارهای مالی اسلامي معرفي شده‌اند. به‌طور کلی می‌توان با توجه به نیازهای نقدینگی آنی، ابزارهای مدیریت نقدینگی بازار پولی بین‌بانکی و قرض‌الحسنه، نیازهای نقدینگی کوتاه‌مدت مرابحه کالایی، صندوق ABC ، بازار پولی بین‌بانکی و صکوک بانکی و نیازهای نقدینگی بسیار کوتاه‌مدت مرابحه کالایی، صندوق ABC و بازار پولی بین‌بانکی را پیشنهاد نمود. در مجموع، با توجه به پیشرفت‌هایی که در سطح بين المللي انجام گرفته، اما هنوز راه بسيار طولاني براي حل مشكل مديريت نقدينگي در بانكهاي اسلامي، وجود دارد. بديهي است عدم معرفی و بكارگيري نوآوريها و محصولات جديد مالي، موجبات ایجاد فاصله عميق و وسيع نظام بانكي كشورهای اسلامی از وضعيت موجود جهان را فراهم و فرآيند تجهيز و تخصيص منابع را به شكلي غيربهينه روبرو خواهد کرد.