قرارداد آتی ارز

قراردادهای آتی چیست و چه مشخصات و ویژگی‌هایی دارد؟

قرارداد یعنی بستن یک پیمان بین دو فرد یا دو سازمان، که بر اساس آن متعهد می‌شوند کارهایی را انجام بدهند (یا ندهند). در هر قراردادی، راه‌هایی تعبیه شده برای این که زمان اجرای کار، شیوه اجرا و همچنین راه‌های برون‌رفت از پیمان ممکن باشند. در نوع خاصی از قرارداد یعنی قرارداد اتی، که بیشتر در حوزه مالی و اقتصادی بسته می‌شود، معامله نوشته شده و در آینده اجرا می‌شود، نه بلافاصله بعد از اجرایی شدن متن خود قرارداد. در این مطلب این نوع قرارداد را با هم بررسی می ‎ کنیم. قراردادی که نسبت به دیگر مدل‌ها، سن کمتری دارد و حدود پنجاه سال است که وارد بازارهای مالی شده، اما همه قابلیت ‎ های مختلف مثل خرید و فروش یا مبادله را در اختیار طرفین می‌گذارد. اگر در بازارهای مالی فعال هستید، ارز دیجیتال می‌خرید و می ‎ فروشید و یا علاقه دارید وارد بورس شوید، دانستن درمورد این شکل قرارداد برایتان خیلی مفید خواهد بود.

می‌توانید با مراجعه به بخش مشاوره سرمایه گذاری در اپلیکیشن کارمنتو با مشاورین و متخصصان این حوزه در ارتباط باشید.

تعریف و انواع قرارداد آتی

همان‌طور که گفتیم، در معاملات اتی ( future contract ) خود مال رد و بدل نمی‌‍شود (حداقل بلافاصله) بلکه «اسناد» آن هستند که رد و بدل می‌شوند. این نوع قرارداد، نوعی از ابزارهای مشتقه نیز محسوب می ‎ شود. ابزار مشتقه یعنی فرایند یا وسیله ‎ ای که به خودی خود ارزش ندارد و به وسیله یک کالا یا فرایند دیگر ارزشمند می‌شود. مثلا اوراق بهاداری که در بورس‌ها (در همه کشورها) معامله می ‎ شوند، به تنهایی هیچ ارزشی ندارند و وقتی برای خرید و فروش سهام یک شرکت استفاده شوند ارزش پیدا می ‎ کنند. در متن هر قرارداد اتی هم، خود دارایی ‎ ها (از هر جنسی که باشند) بین افراد یا سازمان‌ها معامله نمی ‎ شوند، بلکه اسنادی بالقوه بی‌ارزش تبادل می ‎ شوند که در آینده (آتی) ارزشمند خواهند بود. اسناد مورد نظر در قرارداد اتی قیمت، ارزش و میزان معامله را در زمان حال مشخص می‌کنند. مثلا شما به عنوان یک فروشنده سهام، تصمیم‌ می‌گیرید سهام خودتان را از یک شرکت نفت و گاز به دیگران بفروشید اما نه امروز. بنابراین در قراردادتان میزان ارزش سهام را مشخص و تعیین می‌کنید که همین ارزش را در شش ماه آینده از خریدار دریافت کنید. اما چند نوع قرارداد اتی داریم؟

1. قرارداد در مورد کالاهای فیزیکی: در این نوع قرارداد، کالاهای مورد مبادله فیزیکی هستند. مثلا طلا، فلزات ارزشمند، زعفران و حتی نفت. در کشور ما، قرارداد کالاهای فیزیکی از نوع اتی با معامله سکه تمام بهار ِ آزادی شروع شده و امروزه برای کالاهایی مثل زیره، پسته و زعفران هم انجام می‌شود.
2. قرارداد سهام و شاخص: برخلاف قرارداد کالاهای فیزیکی، موارد مورد معامله در این نوع ماهیت قابل لمس ندارند. سهام، ارز (دیجیتال و غیردیجیتال)، اوراق قرضه و. از جمله این موارد هستند که این روزها قرارداد اتی بیت‌کوین و اتریوم را زیاد می‌بینیم و می‌شنویم. در قرارداد سهام و شاخص بازیگران بزرگی مثل بورس رسمی کشورها، شرکت‌های نفت و گاز، خودروسازان و حتی سیاستمداران دخیل هستند و شاخص‌های بازار را جابجا می ‎ کنند.

بیشتر بخوانیم: آشنایی با سرمایه گذاری در بازار بورس جهانی

فواید و ویژگی‌های قرارداد آتی

حال که معنای قرارداد اتی و شیوه بستن آن را متوجه شدید، احتمالا این سوال برای شما پیش آمده که اصلا چرا باید فرد یا شرکتی قرارداد خودش را به شکل اتی ببندد؟ مگر نقد و آنی گرفتن پول چه مشکلی دارد؟ آیا بهتر نیست بدون تغییر قیمت دارایی‌ها، قیمتشان را فورا دریافت کنیم؟ در این بخش می ‎ خواهیم بعضی از ویژگی‌ها و فواید این شکل قرارداد را با هم بشناسیم:

• صراحت و استاندارد بودن مفاد: هر قراردادی که از نوع اتی نوشته شود، دارای استانداردها و چهارچوب‌هایی است که در متن به صورت دقیق نوشته می‌شوند و بعدا قابل تغییر نیستند. بر اساس این چهارچوب‌ها، هیچ‌کدام از طرفین نمی‌توانند مبلغ ارزش قرارداد را کمتر یا بیشتر کنند. شاید این موضوع باعث شود که سودِ قرارداد در یک محدوده مشخص باقی بماند، اما نوعی از اطمینان را هم به دو طرف می‌دهد که بر اساس آن، ارزش معامله پایین نخواهد آمد.
• قیمت دقیق و شفاف: در زیرساخت‌های بورس و ارز دیجیتال، قیمت همیشه مشخص است و نمی‌توان یک سهام یا ارز را به قیمت متفاوتی معامله کرد. سامانه‌های الکترونیکی بورس داخلی و خارجی و صرافی‌های آنلاین، هم به فروشنده و هم به خریدار یک قیمت مشخص و ثابت می ‎ دهند و همین موضوع رانت و دستکاری در مبادلات را کاهش می‌دهد.
• نقدشوندگی نسبتا بالا: در قراردادهای اتی، خود قرارداد می‌تواند نقد شود (بدون وجود اصل کالا یا سهام). این یعنی به عنوان دارنده قراداد، می‌توانید آن را بفروشید یا بخرید.
• کاهش ریسک: در قراردادهای اتی ارزش دارایی شما پایین نمی‌آید و راهکارهایی برای حفظ ارزش دیده شده است.
• هزینه پایین: در بازار اتی، شما به نسبت قرارداد نقدی هزینه کمتری خواهید پرداخت.

مشخصات اصلی قرارداد های آتی

در قراردادهای اتی مورد معامله با عنوان «دارایی پایه» شناخته می‌شوند و البته می ‎ تواند چیزهای مختلفی باشد: نفت، گندم و جو، گاز، مواد غذایی، سهام و ارز و. اما در چنین قراردادهایی باید موارد خاصی رعایت شوند تا تمام سودمندی‌هایی که در بالا گفتیم را بتوان به صورت کامل تضمین کرد. ویژگی‌های قراردادهایی از این نوع را بخوانید:

• اندازه قرارداد: این اندازه، یعنی حداقل میزانی که در آن می‌توان مورد معامله قرار داد. افراد یا سازمان ‎ هایی که بازار اتی را کنترل می‏ ‎ کنند، در تعیین این اندازه هم سهیم هستند و هر مورد معامله ‎ ای، باید مضرب صحیحی از اندازه حداقل قرارداد باشد. مثلا اگر اندازه قرارداد یک سکه طلا باشد، قراردادهای آتی با حجم 5 یا 10 سکه رد و بدل می‌شوند، یا اگر اندازه قرارداد یک صدم بیت‌کوین باشد، شما می‌توانید 10 قرارداد آتی به ارزش یک دهم بیت‌کوین تهیه کنید.
• تاریخ سررسید: در بورس، قرارداد اتی تعیین ‎ کننده دوره معاملاتی، ساعت و تاریخ سررسید نیز هست. مثلا در کالاهای خوراکی باارزش مثل زعفران و پسته، تاریخ سررسید از قبل مشخص می ‎ شود و باید طبق همان معامله شود. اما ارزهای دیجیتال می‌توانند به درخواست طرفین قرارداد در تاریخ‌های متفاوتی معامله شوند (که این تاریخ در قرارداد ثبت خواهد شد).
• وجه تضمین: اگر قصد ورود به بازار اتی را دارید، باید یک مبلغ را به عنوان حداقل تضمین بپردازید. این قراردادها ماهیتی تعهدی دارند و طرفین در واقع باید عهد ببندند که در موقع لازم، تعهد خودشان را اجرا خواهند کرد. وجه تضمین اولیه، به نوعی ضمانت اجرای تعهد شما در قرارداد خواهد بود.
• نوسان قیمت روزانه: در بازارهایی مثل بازار بورس ، یک حداقل و حداکثر برای قیمت سفارش مشخص می ‎ شود. اغلب جداقل این میزان صفر و حداکثر آن 50% است. اما ارزهای دیجیتال هنوز نوسان قیمت روزانه ندارند (حداقل به صورت دقیق و ثبت‌شده ندارند).
• حداکثر حجم سفارش : در هر قرارداد، حداکثر حجم سفارش مشخص می ‎ شود تا طرفین نتوانند بیشتر از آن به معامله ارزش وارد کنند.
• مهلت گواهی آمادگی تحویل : در هر قرارداد اتی، زمان و شرایط تحویل مال یا کالا باید مشخص شود و بدون این مورد، قرارداد ارزش ندارد. در قرارداد از نوع کالای فیزیکی این مهلت خیلی مهم است چون پای یک کالای خاص در میان است که درست در روز سررسید باید به دست گیرنده برسد.
• کارمزد و جریمه: کارمزدها تضمین‌کننده ایمنی یک معامله هستند و در هر قرارداد، مقداری به عنوان جریمه عدم اجرای تعهد طرفین مشخص می‏شود تا در صورت اجرا نشدن، پرداخت شود.

بیشتر بدانیم: نکات طلایی سرمایه گذاری در بورس

قرارداد آتی در مورد کالاهای فیزیکی

همان‌طور که گفتیم، کالاهای فیزیکی یکی از مواردی هستند که با قراردادهای اتی به صورت توافقی رد و بدل می ‎ شوند. زمان سررسید تحویل کالا، مکانیزم وجه تضمین و تعهدات دیگر از جمله مواردی هستند که در قرارداد کالای فیزیکی نوشته می ‎ شوند. در ایران بسیاری از کالاهای خوراکی ارزش بالایی دارند، و در تجارت و صادرات نقش بازی می‌کنند، کالاهایی مانند زعفران و پسته. هنگام مبادله کالای فیزیکی، استانداردهایی برای آن تعیین می ‎ شود (مثلا درمورد پسته حداکثر میزان پوکی، وزن و مغز از این استانداردها هستند) تا سرمایه‌گذاران مختلفی بتوانند وارد بازار خرید و فروش شوند. ویژگی ‎ های مثبت قراردادهای اتی کالای فیزیکی عبارت‌اند از:

• ایجاد زمینه برای عقد قرارداد مدت‌دار و در پی آن تجارت فعال با مشتریان خارجی
• ارزآوری به کشور در قالب خرید و فروش کالاهای ارزشمند ایرانی
قرارداد آتی ارز
• ایجاد قیمت منصفانه در قالب قرارداد، و ارتقا جایگاه کشورمان در بازار جهانی به عنوان یک بازیگر قیمت‌گذار
• از بین رفتن تدریجی نابرابری اطلاعاتی
• تقویت جایگاه تولیدکنندگان و کشاورزان در بازار
• معافیت مالیاتی و هزینه پایین معاملات

همچنین بخوانیم: همه چیز درباره افزایش سرمایه وحق تقدم سهام

قرارداد آتی سهام و شاخص

در بعضی قرارداد آتی ارز از مدل‌های قرارداد، کالایی برای رد و بدل شدن در میان نیست. سهم، اوراق بهادار، ارز و ارز دیجیتال از جمله مهم‏ ‎ ترین و تاثیرگذارترین وجوه مورد مبادله در این نوع قرارداد هستند. بورس رسمی کشورها، صعنت فلزات و طلا، صنعت استخراج، نفت و سوخت‌های مختلف و خودرو از جمله بازیگران بسیار تاثیرگذار در این حوزه هستند. البته که گاهی کارمزدهای این نوع قرارداد، بعضی از افراد را از شرکت در آن‌ها پشیمان می ‎ کند. بهتر است پیش از وارد شدن به سهام و بازار ارز دیجیتال، خیلی خوب درموردشان تحقیق کنید و ریسک ‎ های این بازارها را بشناسید. مزایای قرارداد قرارداد آتی ارز اتی سهام و شاخص عبارت‌اند از:

• مدیریت ریسک در پورتفورهای متنوع و تک ‎ سهم
• شناسایی سود از طریق پیش‏بینی نوسانات شاخص‏ ‎ ها
• امکان تحلیل رویکرد بازیگران و سرمایه‌گذاران نسبت به شاخص‌ها
• افزایش جریان اطلاعات مالی
• رونق بازار سرمایه در کشور
• کاهش ضرر به شکل خرید در زمان ضرر و فروش در هنگام سود

سخن پایانی

در این مطلب به قرارداد آتی و انواع آن اشاره کرده و ویژگی‌ها و مزایای آن را بیان کردیم. حال اگر در حوزه بورس و سرمایه گذاری به ابهام و یا سوالی برخوردید، بهتر است که با متخصصان و مشاوران آن در اپلیکیش و یا وب‌سایت کارمنتو در ارتباط باشید.

بازار آتی ارز؛ ثبات‌ساز یا نوسان‌ساز؟

علی ابراهیم‌نژاد
مجید غنی‌پور
پس از رشد قابل‌توجه قیمت ارز، پیشنهاد راه‌اندازی بازار آتی ارز بار دیگر ازسوی کارشناسان مطرح شد. کارشناسان ایجاد بازار آتی را ابزاری برای پوشش ریسک نرخ ارز و کاهش ارزش ریال دانسته و اعتقاد دارند معرفی این ابزار در کنار سایر اصلاحات ضروری، باعث می‌شود آحاد جامعه، بنگاه‌های تولیدی و نیز سفته‌بازان به جای هجوم به بازار نقدی ارز و تعجیل در تامین نیازهای آتی خود در بازار نقدی، به بازار آتی روی بیاورند.
به این ترتیب، با کاهش فشار خرید بر بازار نقدی، نوسانات این بازار و رشد بی‌محابای قرارداد آتی ارز قیمت‌ها تا حدی کنترل می‌شود. به‌علاوه، نقدشوندگی و کارآیی بالاتر یک بازار متمرکز و مبتنی‌بر بورس در مقایسه با بازار فیزیکی و غیرنظام‌مند کنونی، می‌تواند به کاهش نوسانات و ثبات بیشتر قیمت‌ها کمک کند. نکته دیگر اینکه، بانک مرکزی در صورت وجود چنین بازاری ابزارهای متنوع‌تری برای مدیریت بازار خواهد داشت و قرارداد آتی ارز به جای تلاش برای فروش هرچه بیشتر اسکناس، که تهیه و توزیع آن مخاطرات و هزینه‌های خاص خود را دارد، به راحتی می‌تواند در بازار آتی مداخله کند. لازم به ذکر است از آنجا که تسویه این بازار به‌صورت روزانه و در قالب ریالی خواهد بود، بانک مرکزی به‌دلیل نبود محدودیت قرارداد آتی ارز ریالی امکان مداخله گسترده‌تری در مقایسه با مداخلات مبتنی‌بر اسکناس خواهد داشت. به‌عبارت دیگر، بانک مرکزی در چاپ ریال محدودیتی ندارد؛ اما در تهیه اسکناس ارز به دلایل مختلف با هزینه‌ها و محدودیت‌های مختلفی روبه‌رو است که قدرت مداخله‌گری وی را محدود می‌کند. نکته پایانی اینکه، بازار آتی می‌تواند چشم‌اندازی از انتظارات بازار درمورد قیمت‌های آینده در اختیار قرار دهد که به کاهش نااطمینانی و بهبود قدرت تصمیم‌گیری، هم توسط فعالان اقتصادی و بنگاه‌ها و هم توسط سیاست‌گذار می‌انجامد.
در مقابل، سیاست‌گذار و نیز برخی کارشناسان نگرانی‌هایی از راه‌اندازی بازار آتی ارز دارند که تاکنون مانع راه‌اندازی چنین بازاری شده است. مهم‌ترین نگرانی در خصوص این بازار، کاهش هزینه مبادلاتی (به‌دلیل الکترونیکی بودن و دسترسی آسان به آن) و نیز امکان اهرم بالا (leverage) در معاملات است. توضیح اینکه در بازار آتی، خریدار و فروشنده تعهد می‌کنند که در سررسید قرارداد، دارایی موردنظر، مثلا دلار را به قیمتی از پیش تعیین‌شده مبادله کنند؛ اما در زمان عقد قرارداد مبلغی بین آنها تبادل نمی‌شود. به‌منظور کاهش ریسک اعتباری برای طرفین قرارداد، معمولا این قراردادها به‌صورت روزانه تسویه می‌شوند و برای انجام تسویه، حسابی به نام حساب عملیاتی (Margin account) ایجاد می‌شود که وجه تضمین آن تنها کسری از ارزش کل قرارداد را شامل می‌شود. بنابراین معامله‌گران نیاز دارند تنها بخشی از کل ارزش قرارداد را تامین کنند و بنابراین این بازار امکان اهرم قابل‌توجه به خریدار و فروشنده می‌دهد. در مقابل، در بازار نقدی برای پوشش ریسک ارز، خریدار لازم است کل ارزش مربوطه را در همان ابتدا پرداخت کند و لذا (در صورت عدم استقراض) امکان اهرم وجود ندارد.
این دو ویژگی می‌تواند با ایجاد جذابیت برای سفته‌بازان و معامله‌گران کم‌تجربه، باعث نوسانات بالا و بی‌ثباتی در بازار آتی شود. به‌علاوه در‌صورتی‌که بازار آتی به‌عنوان پیشران بازار نقدی عمل کند، این نوسانات می‌تواند به بازار نقدی سرریز شود و باعث بی‌ثباتی در این بازار شود. ازسوی دیگر، با توجه به اقدامات پیشین از جمله تعطیلی بازار آتی سکه به‌نظر می‌رسد سیاست‌گذار بر این باور است که هرچه فضای قیمت ارز در اقتصاد غبارآلودتر و غیرشفاف‌تر باشد، مردم کمتر به خرید ارز تهییج می‌شوند و لذا هرگونه ابزاری را که به کشف قیمت کمک کند، مضر می‌داند. بنابراین در هر دو سمت موافقان و مخالفان استدلال‌هایی له و علیه بازار آتی ارز مطرح می‌شود که لازم است با بهره‌گیری از پژوهش‌های علمی و بررسی تجربیات پیشین بازارها، میزان انطباق آنها با واقعیت سنجیده شود.
بحث تاثیر بازار آتی و به‌طور کلی‌تر ابزارهای مشتقه، بر قیمت دارایی پایه (underlying asset) سابقه نسبتا طولانی دارد و منحصر به بازار ارز نیست. تا پیش از میانه قرن بیستم، این ادعا که ابزارهای مشتقه موجب بی‌ثباتی بازار نقدی می‌شود و سفته‌بازان در این بازارها عامل بی‌ثباتی قیمت‌ها هستند، نظر غالب بود. در این میان میلتون فریدمن، اقتصاددان معروف، در 1953 بیان کرد که ادعای بی‌ثبات شدن قیمت‌ها در نتیجه وجود سفته‌بازان به این معناست که این سفته‌بازان در قیمت‌های بالاتر از ارزش ذاتی می‌خرند (و لذا موجب دورشدن هرچه بیشتر قیمت‌ از ارزش ذاتی می‌شوند) و در قیمت‌های کمتر از ارزش ذاتی می‌فروشند (و لذا باعث کاهش قیمت و فاصله گرفتن بیشتر آن از ارزش ذاتی می‌شوند). نتیجه طبیعی این رفتار، زیان سفته‌باز خواهد بود؛ زیرا به هر حال در بلندمدت قیمت‌ها ناچار به نزدیک شدن به ارزش ذاتی هستند و بنابراین، ادعای بی‌ثبات کردن قیمت‌ها توسط سفته‌بازان به معنای ضرر کردن آنهاست که نمی‌تواند استمرار داشته باشد. با طرح این استدلال، مطالعات زیادی به بررسی اثرات ایجاد بازار مشتقه بر قیمت نقدی دارایی‌ها و رفتار سفته‌بازان در این بازارها پرداخته‌اند. به‌عنوان نمونه، پژوهشی در سال 1970 و در راستای متقاعد کردن کنگره آمریکا در مورد رفع ممنوعیت‌های معاملات ابزارهای مشتقه در برخی محصولات کشاورزی ثابت می‌کند که هرچند وضع برخی محدودیت‌ها نتیجه نامعلومی بر بهبود وضع اقتصادی کل جامعه دارد، ولی منع کامل قراردادهای آتی مسلما باعث کاهش کارآیی بازارهای نقدی می‌شود. (کاکس 1970) تا پیش از آن، در این کشور محدودیت‌های زیادی بر معاملات آتی اعمال می‎شد. براساس قانون مصوب 1958، بر معاملات آتی اکثر محصولات کشاورزی محدودیت‌های زیادی اعمال می‌شد و به‌عنوان نمونه، معاملات آتی پیاز که تا پیش از آن پرمعامله‌ترین قرارداد بود، براساس قانونی به نام Onion Futures Act به‌طور کامل ممنوع بود. بعدها بسیاری از مطالعات مختلف، شواهدی دال بر بی‌ثبات کردن قیمت پیاز به‌دلیل معاملات آتی آن را یافت نکردند؛ اما به‌رغم رفع محدودیت از سایر قراردادهای آتی، ممنوعیت معاملات آتی پیاز تاکنون در آمریکا پابرجا مانده است.
درباره بازار ارز، برخی مطالعات انجام شده در بازارهای توسعه یافته نشان می‌دهند که با معرفی قراردادهای اختیار معامله ارز (currency option) و اختیار معامله آتی (options on futures) ارز، نوسانات در بازار نقدی مربوطه کاهش می‌یابد و همچنین بر حجم معاملات و تعداد موقعیت‌های باز نیز افزوده می‌شوند. به‌علاوه، ابزارهای مشتقه موجب تثبیت قرارداد آتی ارز بازار نقدی شده و به افزایش عمق بازار و نقدشوندگی بیشتر آن کمک می‌کنند. به‌طور مشابه، مجموعه مطالعات دیگری نیز ادعا می‌کنند که قراردادهای آتی ارز نقش کلیدی در کشف قیمت نقدی ایفا می‌کنند و موجب عمیق‌تر شدن بازار نقدی ارز می‌شوند و کارآیی و شفافیت این بازار را می‌افزایند. همچنین این قراردادها موجب شکل‌گیری فرصت‌های پوشش ریسک نرخ ارز برای متقاضیان می‌شوند. (شاستری، سلطان و تاندون 1996، کرین و لی 1995، چاتراث و سانگ 1998، مارتینز و کافمن 1998، سه، ژیانگ و فونگ 2006 و روزنبرگ و تراب 2009)
از آنجا که بازارهای نقدی ارز اکثرا غیرمتشکل و غیرمتمرکز هستند و معاملات در مکان‌های مختلف و با قیمت‌های مختلف شکل می‌گیرند، سرعت پاسخ این بازارها به اخبار به کندی صورت می‌گیرد. در واقع اگر کالا یا اوراقی در بازارهای متمرکز و از طریق سامانه‌های الکترونیکی معامله شود، انتشار اطلاعات و کشف قیمت سریع‌تر اتفاق می‌افتد. (سه و همکاران 2006) به‌عنوان مثال پژوهش‌ها نشان می‌دهند که در مورد یورو، بازارآتی نقش پیشرو را در تعیین قیمت نقدی آن ایفا می‌کند و بالعکس، در مورد ین ژاپن، نقش پیشرو بر عهده بازار نقدی است. در واقع هر دو بازار پیشرو با اینکه یکی از نوع آتی و دیگری از نوع نقدی است، به‌صورت الکترونیکی هستند و بنابراین انتشار اطلاعات در آنها در مقایسه با بازارهای غیرالکترونیکی سریع‌تر اتفاق می‌افتد. این ادعا با ادبیات خردساختار بازار (Market microstructure) نیز سازگار است که هرچه شفافیت در بازاری افزایش یابد، نقش قوی‌تری در انعکاس اطلاعات ایفا خواهد کرد. به‌عبارت دیگر، حتی اگر بازار آتی به لحاظ زمان‌بندی نوسانات قیمتی نقش پیشرو را در تعیین قیمت بازار نقدی داشته باشد، به‌عنوان دلیلی بر نقش بی‌ثبات‌کننده بازار آتی نیست، بلکه نشان‌دهنده آن است که بازار آتی با ویژگی‌هایی که دارد سریع‌تر و روان‌تر به اخبار واکنش نشان می‌دهد. (مدهون 2000، ادواردز 1998) در تایید این فرضیه، پژوهش‌ها در بورس کالای شیکاگو (CME) نشان می‌دهد که در قرارداد آتی ارز سال 1996 بازار آتی ارز نقش پررنگ‌تری در فرآیند کشف قیمت بازار نقدی داشته، اما در سال 2006 فرآیند برعکس شده و راهبر بازار، بازار نقدی بوده است. چنین تغییر رویه‌ای به شفاف‌تر و کارآتر شدن بازار نقدی در گذر زمان نسبت داده‌ می‌شود. (روزنبرگ و تراب 2009) این موضوع در قرارداد آتی ارز مورد ارزهای یورو و ین ژاپن که پیش‌تر اشاره شد نیز صادق است و پژوهش‌ها نشان می‌دهد که در بلندمدت، به جز در مواردی خاص، این بازار نقدی است که تعیین‌کننده قیمت‌ها در بازار آتی است. (چن و گائو 2010)
ازسوی دیگر، برخی مطالعات نیز معتقدند که افزایش حجم معاملات در بازارهای آتی ارز نوسانات در بازار نقدی ارز را افزایش می‌دهند. به‌عنوان نمونه، برخی مطالعات وجود این رابطه را به رفتار توده‌ای سرمایه‌گذاران ناآگاه نسبت می‌دهند و نشان می‌دهند که سفته‌بازان به بازارهای متلاطم و معامله‌گران با انگیزه پوشش ریسک به بازارهای آرام بیشتر گرایش دارند. (کلیفتن 1985، کرین و لی 1995، چاتراث، قرارداد آتی ارز رامچاندر و سانگ 1996، بهار و مالیاریس 1998)
علاوه‌بر اقتصادهای توسعه‌یافته، مطالعاتی نیز در اقتصادهای درحال‌توسعه روی بازار آتی و اثرات متقابل آن با بازار نقدی انجام شده است. به‌عنوان مثال، مطالعات انجام شده روی بازارهای آتی ارز در مکزیک، برزیل و مجارستان ضمن تاکید بر اینکه معرفی ابزارهای پوشش ریسک ارزی در این کشورها منوط به تغییر سیاست ارزی از شناور مدیریت‌شده به نظامی کاملا شناور صورت پذیرفت، نشان می‌دهند که معرفی بازار آتی باعث افزایش نوسانات بازار نقدی نشده و تلاطمات بازار آتی ارز این سه کشور تاثیری بر قیمت ارز در بازار نقدی آنها ندارد. (یاکوم و کودرس 1998) در ترکیه نیز بررسی‌ها نشان می‌دهد معرفی ابزارهای آتی ارز باعث ثبات‌بخشیدن به نوسانات لیر ترکیه و افزایش کارآیی بازار ارز این کشور شده است. (اودونجو 2011)
در کشور ما نیز با توجه به اینکه تنها بازار آتی در اقتصاد مربوط به سکه طلا بوده است، برخی تحقیقات گذشته به این ابزار توجه داشته‌اند. نتایج این پژوهش‌ها ضدونقیض بوده و شواهد یکدستی از رابطه این دو بازار نشان نمی‌دهند. به‌عنوان مثال، برخی پژوهش‌ها قیمت‌ها در بازار آتی را هدایت‌کننده قیمت در بازار نقدی می‌دانند و شوک‌های بازار آتی را موثر بر شوک‌های بازار نقدی می‌دانند. درحالی‌که سایر پژوهش‌ها رابطه علّی قیمت‌های نقدی و آتی سکه را در کوتاه‌مدت و بلندمدت دوطرفه به‌دست می‌آورند و برخی دیگر نیز راه‌اندازی بازار قراردادهای آتی سکه را عامل نوسانات قیمت نقدی سکه ندانسته و سرریز نوسانات را از بازار نقدی به سمت بازار آتی می‌دانند. (احمدپور و نیکزاد 1390، مهرآرا و نائبی 1393، فکاری و همکاران 1393، محمدی و سواری 1397)
در یک جمع‌بندی می‌توان گفت در مطالعات انجام شده در بازارهای توسعه‌یافته و در حال توسعه، در مورد افزایش نوسانات قیمت در بازار نقدی ارز در نتیجه راه‌اندازی بازار آتی جمع‌بندی قاطعی وجود ندارد و بسیاری از مطالعات، این فرضیه را که وجود بازار آتی لزوما به بی‌ثباتی قیمت‌ها در بازار نقدی می‌انجامد، تایید نمی‌کند. همچنین، برخی پژوهش‌ها بازار آتی را به‌دلیل ساختار متمرکز و الکترونیکی در مقایسه با بازار نقدی، در فرآیند کشف قیمت سریع‌تر و کارآتر می‌دانند و نشان می‌دهند، این بازار معمولا پیش از بازار نقدی به انتشار اطلاعات واکنش نشان می‌دهد که این تقدم و تاخر در واکنش به اطلاعات لزوما به معنای وجود رابطه علیت از سمت بازار آتی به نقدی نیست.
* علی ابراهیم‌نژاد استادیار دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه شریف و مجید غنی‌پورتحلیلگر ارشد بازار سرمایه هستند.
نیوزهاب سیاسی
ge1001

قرارداد آتی ارز

۱۳۹۷-۰۹-۱۴ ۰ دیدگاه اوراق مشتقه,اوراق مشتقه ارز,بازار ارز,بازار پول,بازار سرمایه,بازار نقدی ارز,بانک مرکزی,بورس,بورس ارز,بورس کالا,خرید و فروش ارز,سازمان بورس و اوراق بهادار,شاپور محمدی,شورای عالی بورس,فارکس,فرابورس,قراداد سلف,قرارداد آتی,قرارداد بازار ارز,قرارداد مالی,قراردادهای آتی ارز,

گروه میثاق ؛ رییس سازمان بورس و اوراق بهادار اعلام کرد: بازار سرمایه آماده راه اندازی قراردادهای آتی ارز است، اما بانک مرکزی تصمیم نهایی درباره عملیاتی شدن این بازار را خواهد گرفت.

به گزارش ایبِنا، شاپور محمدی اظهار داشت: بانک مرکزی اعتقاد دارد که بازار نقدی ارز باید در بازار پول شکل بگیرد اما در عین حال، بر اساس قانون باید اوراق مشتقه ارز همانند قرادادهای آتی یا قرادادهای سلف در بازار سرمایه معامله شود.

سخنگوی شورای عالی بورس در ادامه گفت: اساسا هر گونه اوراق بهادار باید در بازار سرمایه معامله شود، بنابراین اگر بازار نقدی مناسبی به وجود آید و یک قیمت مرجع در آن شکل بگیرد، بازار سرمایه آمادگی راه اندازی بازار قراردادهای مالی این اوراق را دارد.

همچنین رییس سازمان بورس و اوراق بهادار افزود : مصوبه شورای عالی بورس نیز از حدود ۳ سال گذشته وجود دارد که راه اندازی و معامله بازار قراردادهای آتی ارز در بازار سرمایه را مجاز و قانونی کرده است.

محمدی درباره زمان راه اندازی قراردادهای آتی ارز گفت: زمان بندی و جزییات راه اندازی این بازار وابسته به تصمیم بانک مرکزی است، اما در ارکان بازار سرمایه آمادگی راه اندازی این بازار جدید از مدت ها پیش تا به امروز وجود دارد به طوری که فرابورس و بورس کالا از ماه ها قبل، بسترها، سامانه معاملاتی و سایر موارد مرتبط با این بازار را آماده کرده اند تا با همکاری بانک مرکزی هر زمان تصمیم گیری نهایی اتخاذ شد، این بازار در بورس راه اندازی شود.

نبود قرارداد آتی ارز عامل افزایش تقاضا در بازار است

رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس گفت: نبود قرارداد آتی ارز موجب شده بخش زیادی از تقاضای ارز از این ناحیه وارد بازار شود که به نوسان در بازار کمک کرده است .

به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، محمدرضا پور ابراهیمی در نشست کمیسیون اقتصادی مجلس که با حضور وزیر اقتصاد، قائم مقام وزیر صنعت و اعضای کمیسیون برگزار شد افزود: نبود قرارداد آتی ارز که بانک مرکزی بواسطه آن تضمین می‌کند تا در آینده ارز مورد نیاز فعالان اقتصادی را تامین کند موجب شد بخش زیادی از تقاضا‌های آینده، در شرایط کنونی به بازار ارز فشار وارد کند.

وی اضافه کرد: بسیاری از فعالان اقتصادی برای واردات مواد اولیه و ماشین آلات، نیاز ارزی دارند، اما به علت نبود قرارداد آتی ارز و اینکه نمی‌دانند ارز در آینده چه قیمتی خواهد داشت این فعالان اقتصادی در شرایط کنونی به بازار ارز ورود کرده تا نیاز ارزی خود را تامین کنند از این رو این عامل فشار زیادی را بر تامین ارز در بازار وارد کرده است.

رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس همچنین گفت:: حذف صرافی‌ها از چرخه تامین اسکناس ارز در حالیکه نظام بانکی تعامل مناسبی با بانک‌های دنیا ندارد مشکلات موجود را بیشتر می‌کند از این رو دولت باید هر چه سریعتر در این باره تدبیری بیاندیشد.

پور ابراهیمی گفت:: در حالیکه نرخ نقل و انتقال ارز در دنیا یک دهم است فعالان اقتصادی برای نقل و انتقال ارز باید سه تا چهار درصد بپردازند که خود عاملی در بوجود آمدن مشکلات ارزی است.

وی با اشاره به اینکه ۷۰ درصد از صادرات غیر نفتی به طور مستقیم و غیر مستقیم از طریق نهاد‌هایی انجام می‌شود که دولت می‌تواند آن‌ها را کنترل کند افزود: بنابراین ۷۰ درصد تامین ارز کشور در اختیار دولت است که می‌تواند برای این بخش قیمت ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی را اعمال کند، اما برای بخش خصوصی دولت باید الزام عرضه ارز را بردارد، زیرا این موضوع مشکلاتی را که پیمان سپاری ارزی برای صادر کنندگان ایجاد کرد در ذهن متبادر می‌کند از این رو برای این ۳۰ درصد دولت می‌تواند به جای الزام، مشوق‌هایی را در نظر بگیرد.

وی ادامه داد: انتظار ما اینست دولت طرح جامع و کلان خود را مشخص و برنامه زمان بندی شده را برای ساماندهی بازار ارز ارائه کند البته از آنجا که مجلس از مولفه‌های ابتدایی و انتهایی طرح اطلاعی ندارد نمی‌تواند در رفع مشکلات به دولت کمک کند اگرچه بنای ما در شرایط کنونی تعامل مجلس و دولت برای ساماندهی بازار ارز است.

پور ابراهیمی همچنین گفت:: اگر در جایی احساس کنیم که اقدام بانک مرکزی مغایر منافع ملی است در قالب طرحی دولت را ملزم می‌کنیم که در مسیر قانون حرکت کنیم.

وی با انتقاد از حضور نیافتن رئیس کل بانک مرکزی با وجود هماهنگی‌های قبلی در جلسه امروز کمیسیون اقتصادی افزود: در این باره نامه‌ای را تنظیم و خطاب به رئیس مجلس و رئیس جمهور ارسال خواهیم کرد تا این رویه برای همیشه خاتمه یابد.

همچنین در این نشست حسینی بحرینی عضو کمیسیون اقتصادی با انتقاد از نرخ ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی برای دلار گفت:: با این قیمت کسی دلار خود را به سامانه نیما عرضه نمی‌کند.

وی افزود: این تصمیم غلط است و امکان اجرا ندارد و اگر هم اجرا شود پایدار نخواهد بود، زیرا قرارداد آتی ارز مسولان دولتی هم اگر به جای صادر کنندگان باشند ارز خود را به این قیمت عرضه نخواهند کرد.

حسینی گفت:: در شرایط کنونی عرضه ارز به ارز دولتی محدود شده ضمن اینکه با قیمت ۴۲۰۰ تومانی، تقاضا برای خرید ارز به شدت تحریک شده که این هجوم برای خرید موجب رانت و فساد می‌شود.

خانم آقاپور دیگر عضو کمیسیون اقتصادی مجلس گفت:: با تصمیم جدید ارزی بازاری به نام پیک دلار راه افتاده که در آن پیک موتوری‌ها ارز مورد نیاز مردم را با قیمت بالاتر تامین می‌کنند.

وی افزود: با این تصمیم برخی از وارد کنندگان به دلیل نبود ارز نمی‌توانند با طرف خارجی تسویه حساب کنند بنابراین دارند هزینه تاخیر را پرداخت می‌کنند.

قاسمی معاون مرکز پژوهش‌های مجلس نیز در این نشست گفت:: منابع و مصارف ارزی در بخش حساب جاری و حساب سرمایه‌ای از طرف دولت به صورت شفاف اعلام نشده حتی در بخش حساب سرمایه، جریان خروج سرمایه بر مبنای آمار بانک مرکزی هم مشخص نیست.
صدا و تصویر دارد

واکنش قیمت بیت کوین (Bitcoin) به انقضای ۱۵۷ میلیون دلار قرارداد آتی ، آیا ۱۲۰۰۰ دلار سطح بعدی خواهد بود؟

تاثیر انقضای معاملات آتی بیت کوین (BTC) در روز گذشته هم از نظر قیمت و هم از نظر حجم ناچیز بوده است. میزان قراردادهای باز ۱۵۷ میلیون دلار کاهش یافت و به میزان محدودی از سطح ۵ میلیارد دلار فراتر رفت.

همانطور که کوین تلگراف پیش بینی کرده بود ، انقضای اخیر قراردادهای آتی بیت کوین (Bitcoin) در (CME) بی تاثیر بوده است. روز گذشته قراردادهای ماه آگوست به ارزش ۱۲۵ میلیون دلار لیکوئید شد ، اگرچه داده های اولیه حاکی از آن است که کمتر از ۴۰ میلیون دلار قرارداد برای ماه های آتی تجدید نشده اند.

میزان کل قراردادهای باز منبع: Bybt.com & CoinTelegraph

نمودار فوق تغییر کل قراردادهای باز در ۲۴ ساعت گذشته را نشان می دهد ، اگرچه داده ها شامل مبادلات معکوس (دائمی) و ماه های آتی هستند.

با این وجود ، این شرایط با انقضای قراردادها در ماه جولای که قراردادهای آتی به ارزش ۵۰۰ میلیون دلار لیکوئید شدند ، متفاوت است.

میزان انقضا بستگی به عملکرد اخیر قیمت دارد

به نظر می رسد دلیل اصلی بی تفاوتی معامله گران نسبت به انقضای روز گذشته ، عدم تعیین سطوح حمایتی بالاتر از ۱۱۲۰۰ دلار در طی چند هفته گذشته است.

همانطور که کوین تلگراف در اوایل این هفته گزارش داد ، “عوامل کلان کنونی در چرخه قیمت میان مدت و بلند مدت به سیگنال های مثبتی اشاره می کنند ، اما در کوتاه مدت ، حرکت متوقف می شود و یک مرحله تثبیت اتفاق می افتد.”

نمودار قیمت روزانه بیت کوین . منبع: TradingView

بازارها در طی آخر هفته ها و انقضاء قراردادهای آتی کاملاً متفاوت عمل کردند ، از این رو نتیجه متفاوتی از قراردادهای لیکوئید شده حاصل شده است. در اواخر ماه جولای صعود ۲۶ درصدی رخ داد ، در حالی که در دو هفته گذشته حرکت چشمگیری مشاهده نشده است.

اهمیت قراردادهای باز نسبت به انقضای محدود

ممکن است برخی از معامله گران از حرکت نزولی اخیر بیت کوین (Bitcoin) ناامید شده باشند ، اما این بدان معنا نیست که سرمایه گذاران حرفه ای از بازارهای آتی خارج شده اند. عدم وجود حجم ، یا ثبات در قراردادهای باز معاملات آتی به این معنی است که پیش بینی هایی در حال حاضر انجام شده است.

سرمایه گذاران فقط باید هنگامی نگران باشند که میزان قراردادهای باز کاهش یابد زیرا این امر نشانگر این است که معامله گران زیرک میزان سرمایه گذاری خود را کاهش داده اند. این امر خصوصاً در مراحل تثبیت نگران کننده است.

قراردادهای باز معاملات آتی بیت کوین . منبع: Skew

چنین سناریوی نزولی در حال حاضر محتمل نیست ، زیرا کل قراردادهای باز در تمامی اکسچنج ها در طول سال ۲۰۲۰ به بیش از دو برابر افزایش یافته است. سطح ۴٫۹ میلیارد دلاری فعلی ۸۰۰ میلیون دلار از اوج تاریخی که در ۱۷ آگوست ثبت شده کمتر است.

همبستگی شدید بیت کوین (Bitcoin) با طلا

علیرغم همبستگی های ۳۰ روزه و ۹۰ روزه ، همبستگی روزانه بین طلا و بیت کوین (Bitcoin) گاهی اوقات طی چند روز ادامه دارد. این امر به ویژه هنگامی رخ می دهد که رویدادهای مهم اقتصادی مانند کنفرانس جکسون هول (Jackson Hole) رخ دهد.

عملکرد قیمت BTC / USD و طلا. منبع: TradingView

لطفا توجه داشته باشید که نمودار فوق دارای مقیاس های مختلفی است زیرا درصد نوسانات در بین هر دارایی متفاوت است. با این وجود ، شباهت در حرکت قیمت روزانه بین طلا و بیت کوین (Bitcoin) کاملاً چشمگیر است.

این همبستگی کوتاه مدت را نباید به عنوان نشانه ای از تبدیل شدن بیت کوین (Bitcoin) به یک دارایی ذخیره جهانی تعبیر کرد ، بلکه یادآور این موضوع است که بازار ارزهای دیجتال نیز تحت تأثیر همان رویدادهای خارجی قرار دارد که بر بازارهای سنتی تأثیر می گذارند.

در مورد باقی قراردادهای آتی بازار در طول سال ، باید به کونتانگو (contango) و نسبت قراردادهای خرید و فروش در میان معامله گران برتر توجه داشت زیرا هر دو مورد اطلاعات ارزشمندی را در مورد احساسات سرمایه گذاران برتر ارائه می دهند.